12 Padişahın Tahtını Kaybetmesine Neden Olan Osmanlı Dönemi Darbeleri
ülkemizde sıkça yaşadığımız askeri darbeler ve kalkışmalar cumhuriyet dönemine özgü bir durum değildir. osmanlı döneminde de ordu, otoritenin zaafa uğradığı dönemlerde sık sık isyan edip yönetimi devirmiştir. 12 padişah darbe ile tahtını kaybetmiş, bunların 6 tanesi öldürülmüştür.
fatih sultan mehmed döneminde bursa'da sultanın yolunu kesip iki tarafını saf tutan yeniçeriler bahşiş isteyip kazan kaldırdı. fatih bu duruma çok sinirlense de 10 kese akçe dağıtıp askeri sakinleştirdi. ardından yeniçeri ağası kurtçu doğan ve yardımcıları ile yayabaşlarını meydanda falakaya yatırıp ağlayana kadar sopalattı. sonra hepsini görevinden azletti. yeniçerileri kontrol altında tutmak için kendisine bağlı birkaç bin doğancı ve sekbanı aralarına kattı. yeniçeriler onun saltanatı boyunca ne zorluk çekerse çeksinler bir daha seslerini çıkarmadılar.
istanbul'da ilk askeri isyan, bu şehrin fatihi 2. mehmed vefat ettikten sonra yaşandı. şehzade cem sultan taraftarı paşaların konaklarını basan şehzade beyazıd taraftarı askerler saklanan paşaları parçalayıp kesik başlarını mızraklara geçirip sokaklarda dolaştırdılar. paşalarla beraber birçok zenginin evi yağmalandı. tarihçi neşri'nin benzetmesiyle askerler 'aç kurt koyuna nasıl saldırırsa, istanbul'a öyle saldırmışlardı'. 2. beyazıd ancak askerlere para dağıtarak istanbul'a girebildi.
yaşlanan 2. beyazıd çok sevdiği oğlu şehzade ahmed'i tahta çıkarma niyetindeydi. yeniçeriler ise trabzon valisi şehzade selim'i sert mizacı sebebiyle desteklemekteydi. ahmed'e bir şey yapamasalarda onun destekçisi paşaların evlerini yağmalayıp ellerine geçirdiklerini öldürüyorlardı. selim istanbul'a yakın bir sancağın idaresine tayin olmak istiyordu. iki taraf arasında gidip gelen elçilere rağmen anlaşma sağlanamayınca yaşlı sultan ve oğlu birlikleriyle çorlu yakınlarındaki karışdıran ovasında karşı karşıya geldi. şehzadenin birlikleri düzenli ordu karşısında yenildi. ama bozguna rağmen şehzade selim'in asker nezdindeki nüfusu azalmadı.
geri çekilip güçlenen selim 25 nisan 1512'de yeniçerilerle saray'ın önüne geldi. asker zoruyla tahttan apar topar indirilen 2. beyazıd 1 ay sonra dimetoka'ya giderken yolda öldü.
19 mayıs 1622'de 2. osman'a isyan bayrağı açan sipahi ve yeniçeriler kızlar ağası ve veziriazam'ın kellesini istedi. genç osman'dan red cevabını alınca yeniçeriler ve destekçileri önce şehri yağmaladı sonra ateşe verdi ardından sarayı bastı ve akli dengesi bozuk 1. mustafa'yı padişah olarak tanıdıklarını bağırmaya başladılar. kendilerinden aman dileyen genç osman'ı soyup entariyle beyaz bir ata bindiren yeniçeriler küfürler edip devrik padişahın baldırlarını ve butlarını sıktılar. yedikule zindanlarına indirdikleri genç osman'ın dirisine ve ölüsüne ağza dahi alınmayacak çok utanç verici hareketlerde bulunuldu. evliya çelebi seyahatnamesi'nde ayrıntılı olarak anlatılan bu iğrenç sahneleri tarihçi necip asım o sayfayı 'bu rezilliği gelecek kuşaklar kesinlikle öğrenmemeli' diyerek yırtmıştı.
2. osman'ın öldürülmesini duyunca halk ayaklandı ve anadolu'da tuttukları bütün yeniçerileri öldürmeye başladı ve 'sultan katili kimse hakkından gelinsin' diyerek padişahı öldürenlerin cezalandırılmasını istediler. 2 osman'ı yedikule'de bizzat öldürten davut paşa 2. osmanın bindirildiği aynı at'a bindirilip, aynı odada, aynı iple 1623 yılının ocak ayında boğularak öldürüldü.-
asker sultan ibrahim döneminde bir kez daha ayaklandı. sipahi ile yeniçerilerin şehir ortasında birbiriyle vuruştuğu bu dönemin sonunda padişah devrilip oğlu 4. mehmed tahta çıktı. sultan ibrahim 18 ağustos 1648'de öldürüldü. 1648'de istanbul'a akın eden sipahiler bir kez daha şehirde büyük bir isyan başlattı. acemi oğlanlarda onlara katıldı. yeniçeriler çok şiddetli karşılık verdi. sultanahmet cami'nin kapı ve pencereleri bu muharebeler sonucunda parçalandı. caminin içi kellelerle dolup taştı. yüzlerce sipahinin cesedi asi olduklarına hükmedilerek cenaze namazları kılınmadan denize atıldı.
1687'de avcı mehmet'i tahttan indiren yeniçeri, halkın da desteğiyle 1703'de 2. mustafa'yı, 1730'da 3. ahmet'i devirmiştir. 1730 patrona halil isyanı sırasında istanbul'da lale devri'nde yapılan saraylar ve bahçeler yıktırıldı, binlerce ev ateşe verildi, haraç vermeyen herkes öldürüldü, haftalarca devlet otoritesi sağlanamadı.
1807'de kabakçı mustafa isyanı başgösterdi. ayaklanan yeniçeriler birçok devlet adamını idam edip 3. selim'i tahttan indirdiler, 2 ay sonra da idam ettiler.
2. mahmud döneminde yeniçeri ocağı ortadan kaldırıldı. ama ordu içindeki darbe ve isyan isteği sona erdirilemedi.
sultan abdülaziz 30 mayıs 1876 yılında ordu içindeki cunta tarafından devrilip 4 haziran günü intihar süsü verilip bilekleri kesilerek öldürüldü. daha sonra cinayeti işleyen ve fiilen iştirak edilenler idama mahkum edildi ise de hepsi 2. abdülhamit tatafından affedildi. kezâ, 1908'de 2. abdülhamit'in devrilmesi de tamamiyle ordu içindeki ittihatçıların hareketidir.
Türkiye Tarihinin Başarısız Darbe Girişimlerinden Biri: 21 Mayıs 1963
