300 Milyar Dolar Servet Yapan John D. Rockefeller Nasıl Bu Kadar Zengin Oldu?
rockefeller, gencecik bi adamken cleveland'ta çıkarılan ham petrolü duyuyor ve orda para kazanırım diyerek hemen oraya gidiyor.
gittiğinde gördüğü manzara onu şok ediyor. cleveland halkı ahlaksız, eğitimsiz ve aylak tipler. petrol çıkarılır ve fıçılarla sevk edilirken inanılmaz kayıplar fark ediyor. "bu çıkarma ve taşıma işini düzeltirsem burdan para kazanırım" diye düşünüyor.
ama hayatındaki esas eşik samuel andrews denen bir mühendis/kimyager sayesinde oluyor. andrews, ham petrolü çok verimli ve kaliteli şekilde kerosene çevirip gazyağı lambası diye bildiğimiz lambayı john'a gösterdiği saniyede john "işte şimdi zengin olduk" diyor.
john, o mühendisin kaliteli kerosen projesine yatırım yapıyor, bir bakıma satın alıyor. sonra bu kaliteli kerosenden epey para kazanıyor. 1863'te kendi petrol rafinerisi kuruyor (24 yaşında).
Kerosen: Genellikle sanayide kullanılan bir petrol türevidir. Halk dilinde gazyağı diye geçen maddenin daha gelişmiş ve içerik olarak süzülmüş olanıdır. 150 °C ile 270 °C arasında petrolün çok ince bir şekilde damıtılmasıyla elde edilir.
26 yaşındayken, ortak olduğu clarke kardeşler john'un sürekli borç alıp işi büyütmesinden çok rahatsız oluyorlar ve rest çekiyorlar. "şirketi ya sen al ya biz alalım ve ayrılalım" diyorlar. aralarındaki pazarlıkta son teklifi 73.000 dolar ile john yapıyor. clarke kardeşler bu çok para deyip işten vazgeçiyorlar. böylece rafinerisi tamamen ona kalıyor ve hayatındaki 2. devasa eşik de bu oluyor. belki o gün john şirketi satmış olsa böyle bir dev (standard oil company) asla olmayacaktı ve dünya bambaşka bir geleceğe doğru şekillenecekti.
şirket kendisine kaldıktan sonra kendisine daha fazla para bulmak için yeni bir ortak arıyor ve bu, henry flagler oluyor. flagler alkol distile eden bir yatırımcı. o da epey zengin. john projelerini flagler'a gösterdiği an flagler 100 bin dolar ile ortak oluyor.
bu arada birçok detay daha var
mesela tom scott diye bir adam var. bölgedeki demiryolları ağını kontrol ediyor. ucuz petrolü satın alıp, kendi demiryolu ile pittsburgh'a getirip, orada kendi fabrikasında işleyip, kendi demiryolu ile her yere satan bir adam. epey güçlü. dolayısıyla rockefeller için en büyük tehditlerden biri. ama bu adamın esas gücü demiryolu ve dünyanın geleceğini burada görüyor. john rockefeller ise tam tersi esas geleceği petrolde görüyor. demiryolları sadece bir aracı onun için.
dolayısıyla tom scott bir hata yapıyor. demiryolları nakillerini sabote ederse john'u bitireceğini düşünüyor.
john vakit kaybetmeden hamle yapıp bir iki demiryolu yatırımcısına gidiyor. "kendi ağımızı kuralım, petrolümü sizinle taşıyayım" diyor. adamlar korkuyor ama john büyük bir risk alıp taşıma garantisi sunuyor hepsine. yani, atıyorum günde 500 varil sözü veriyor, karşılığında çok ucuz nakliye sözü alıyor. demiryolu için de kârlı bir durum oluşunca ikisi de kabul ediyor. ama bu anlaşmalar hep gizli kalıyor.
zamanla cleveland'ta bir sürü rafineri açıldıkça rekabet öyle artıyor ki fiyatlar dip yapıyor
john bu işin sıkıntıya yol açacağını düşünüyor. john bir gün “bu işi aşmak için diğer firmaları satın almam lazım ama bunun için paramız yok, bana çok para lazım, nasıl olacak bu” diye düşünürken henry flagler denen arkadaşı “anonim şirket kuralım ve hisse satalım” diyor.
john “yuh bu muhteşem bi fikir henry, senin kadar ticari zekaya sahip olmak isterdim” diyor.
ve standart oil'i kuruyorlar. hisse satış reklamları yapılıyor ve şirkete hisse talebi yağıyor. 2 sene içinde tüm sermayeyi tam 3'e katlıyorlar hisse satışı ile.
yatırım için anormal paraları oluyor. john hemen koşa koşa rafineleri tek tek satın almaya gidiyor. önce ufak ve ucuzları alıyor. 15-20 rafine aldıktan sonra sona kalan güçlüleri tehdit etmeye başlıyor. "ya bize ortak ol ya da ailen sefalet çeksin" diyor. herkes ortak oluyor. cleveland'taki tüm rafineriler komple john'un oluyor. (1872 yılı yani henüz 33 yasında)
tom scott bir sürü komplo deniyor. çok sert oynuyor. halkı isyanlara teşvik ediyor. petrol madenlerini ateşe verdirtiyor vs. bu sürecin sonunuda halk rockefeller'ı suçluyor hep.
sonraki süreçte avrupa ve amerika'da ciddi ekonomik kriz çıkıyor. nakit krizi o kadar artıyor ki herkes iflas ediyor. rockefeller hariç. o bu süreçte kendini korumasını biliyor. kriz alım fırsatıdır diye düşünüyor. ve bu ekonomik krizle batan diğer eyaletlerdeki bütün petrol rafinelerini satın almaya başlıyor. ancak tekel yasaları gereği kendisi satın alamadığı için paravan şirketlerle satın alımlar yapıyor hep.
sonra iş, demiryolları tehditini kırmaya geliyor
ufak boru hatları döşeyerek petrolü demiryollarına ihtiyac duymadan taşıyacak alternatifler, yatırımlar yapıyor.
tom scott buna karşılık ülkedeki diğer rafineleri sahipleri ile konuşup karşı örgüt kurmak için çalışmalar yapıyor. john hemen bir görüşme ayarlayıp bunu yapmamaları için tehdit ediyor ama reddedilince savaş başlıyor.
rockefeller çok büyük oynayıp bütün rafinelerinden petrol sevkiyatını tamamen durduruyor. böylece demiryolları zarar etmeye ve iş durdurmaya başlıyor. rockefeller bununla da yetinmiyor. ülkedeki tüm petrolü satın alıp sevkiyata çıkmalarını engelliyor. böylece demiryolları tamamen duruyor. demiryolları işçileri ayaklanıyor, ortalık harap oluyor. 1877'de amerikan tarihinin en büyük işçi ayaklanmalarından biri oluyor bu. demiryolları bu sürecin sonunda tamamen batıyor.
bu öyle sert bir savaş ki, demiryolları 10 milyon kaybettiyse rockefeller da nerdeyse bir o kadar kaybediyor ama aldığı bu müthiş risk ile demiryollarını batırmayı başarıyor.
rockefeller demiryollarına ait ne var ne yok her şeyi satın alıyor (3.4 milyon dolara).
ancak bir sıkıntı var. rockefeller'ı da bu işten çok zararlı çıkarabilmek ve hatta rezil etmek için satışın 1 gün içinde tamamlanmasını şart koşuyorlar. rockefeller'ın 1 gün içinde 3 milyon nakit bulması lazım ve 1 gün içinde banka sahipleri ile görüşüp parayı buluyor (yetenek ve güven farkı, iyi network başarısı).
standart oil öyle büyüyor ki, 40 yaşındayken amerikan petrolünün %90'ı onun oluyor. kendi istihbarat ağını, kendi yasa dışı ordusunu kuruyor. politikacıları satın alıyor vs, vs...
o kadar büyüyor ki, devlet en son bir şekilde tekel davaları sonucu şirketi 7 parçaya bölmeyi başarıyor. chevron, exxon, shell, bp gibi devler bu bölünme sonucu süreç içinde oluşan firmalar. öyle büyükler ki devletleri kontrol ediyorlar. yatırımlar düştükçe orada darbe, isyan, ekonomik kriz hatta savaş vs çıkarıp ülkeleri istedikleri gibi yönetiyorlar.
illuminati denen hadise de bir bakıma budur.
bu süreçte rockefeller'ın en kritik şansları şunlar
- çok verimli keroseni bulan mühendis arkadaş.
- anonim şirketi fikrini bulan henry flagler
- ampulün icadı ile bütün yatırımlarının patlama riski doğduktan kısa süre sonra otomobillerin ortaya çıkışı ile işlerinin daha da devleşmesi.
yani özetle: sıfırdan başlayarak, yaptığı akıllı yatırımlar ile 40 yaşında dünyaya hükmetmeyi başarıyor. 60'lı yaşlardan sonra ciddi hayır işlerine ağırlık veriyor. 97 yaşında ölüyor. öldüğünde bıraktığı servet ise olağanüstü: 1.4 milyar dolar. bugünün hesabıyla da 318.3 milyar dolar...
Çayınızı Kahvenizi Alın Gelin: Başlangıçtan Günümüze Petrolün Siyasi Çekişmelerle Dolu Hikayesi
