1883'te Krakatoa Yanardağı'ndan Çıkan Ses, Nasıl Oldu da Dünya'yı Turlayabildi?
desibel çok yükselirse ses dalgaları dünyanın etrafında tur atar
ses, gaz ortamında en çok 194 db seviyesine çıkabilirken, bu değer su altında 270 db’ye kadar yükselebiliyor. bunun nedeni ise maddenin sınırlarında saklı.
krakatoa yanardağı patladığında desibel çok yükselmiş ve bildiklerimizin dışında ses hareketleri görülmüştür. patlamada çıkan ses o kadar yüksek ki 65 km uzaktaki insanların kulak zarları patlamıştır. 160 km uzakta bile ses 170 desibeldi ve 4.800 km öteden dahi duyulabiliyordu. yani ankara'da çıkan sesin çin'de duyulması.
örnek desibel seviyeleri yazalım ki daha rahat anlaşılsın
nefesimizin sesi: 10 db
fısıltı: 20 db
normal bir konuşma: 60 db
alışveriş merkezi: 70 db
matkap: 95 db
tüm sesler, sesin kaynağından kulak zarımıza ya da ölçüm yapılan yere uzanan bir zincirde birbirine çarpan moleküllerin sonucudur. moleküller ileri geri hareketle sesi iletir. iki cismi birbirine vurduğumuzda hava molekülleri bozulur ve komşu moleküllere çarparak kulak zarımıza kadar uzanan gürültü dalgasını oluşturur.
her molekül çok küçük bir mesafe kat etse de, sesin kaynağından kulağımıza kadar bir dalga oluştururlar. mesafe uzaklaştıkça molekül hareketi yavaşlar diyebiliriz kabaca.
bir ses teknik olarak havada 194 desibelden daha yüksek olamaz. bu seviyeden sonra alçak basınç bölgelerinin tamamen boş yani molekül içermediği bir ortamda gibi davranma eğilimindedir. teorik olarak saf bir boşluk yaratılırsa ses ilerleyemez.
ancak ses kaynağı bir seviyeden daha fazla enerjiye sahipse hava moleküllerini ileri geri hareket ettirmek yerine doğrudan ileriye doğru iter. bu itme sonucunda ses dalgası şok dalgasına dönüşür. yani bildiğimiz sesten farklı hareket eder.
1883'te krakatoa yanardağından gelen şok dalgası o kadar güçlüydü ki, dünya etrafında tam dört kere dolaşmıştır. yani ses yankılanması gibi hissedilmiş diyelim. patlamadan otuz iki saat sonra patlama noktasına tekrar ulaşmış. 194 desibel'in altına inince normal bir ses davranışıyla yok olmuştur.
aslında en ufak bir ses bile sonsuz noktasında moleküllere sıfır hareket yaptırır ancak biz bunu ölçebilecek teknolojiye sahip değiliz. ayrıca kütle çekiminin ses dalgalarını etkilemesinde beni rahatsız eden bir şey var. ses deniz seviyesinde daha hızlıyken yükseklik arttıkça yavaşlıyor. hiç hoşuma gitmiyor ama şimdilik bilim böyle diyor.
kaynak isteyen olursa, şu siteyi okuyup yazdım ve yorumladım: https://www.insidescience.org/…gravity-instead-down