ABD, Yüksek Teknolojik ve Askeri Üstünlüğüne Rağmen Vietnam Savaşı'nı Neden Kaybetti?
amerika savaş boyunca girdiği tüm muharebeleri kazandı ama savaşı kaybetti, bu nasıl iş demeden önce mücadelenin niteliğini doğru anlamak gerek.
abd generalleri, sahip oldukları teknoloji üstünlüğü, bir başka güneydoğu asya ülkesi olan kore'de yapılan savaşın verdiği deneyime güvenerek vietnam komünistlerini kolaylıkla yenilgiye uğratabileceklerini sanıyorlardı.
vietnam'ı kore gibi düşünme hatasını yaptılar. karşılarında kore'deki gibi üniforma giyen, nizami birlikler halinde hücuma kalkan, geri çekilen birlikler bulacaklarını sandılar. bunlar da komünistti, bunlar da çekik gözlüydü (!).
amerikalılar ikinci yanlışı bunun komünist yayılma mücadelesi olduğu tespitiyle yaptılar
karşılarında yayılmaya çalışan bir güç değil, tarihinin her döneminde yabancı egemenliğine girmekten hoşlanmamış, son olarak da sömürgeci fransızlar'ı ülkelerinden kovmuş vietnamlı yurtseverler vardı. vietnamlılar sadece kolonici batılılara değil, tarih boyu üzerlerinde egemenlik kurmaya çalışan çin'e de karşıydılar. iki kutuplu dünyada biraz da zorunluluktan sosyalist ideolojiyi benimsemiş olmalarına rağmen, verdikleri mücadelenin bir numaralı hedefi ülkelerini yabancılardan temizlemekti.
amerika'nın muharip birlikleri vietnam'a ayak bastıklarında karşılarında üniformalı düşman değil, köylerin ve cangılın içinde gizlenmiş, saldırıp derhal geri çekilen hayalet bir düşman buldu. bütün teşkilatlanması ve taktikleri düzenli bir ordu ile yapılacak savaşa göre olan amerikan birlikleri ne yapacağını bilemedi.
amerika kuzey vietnam'ı bombaladıkça, vietnamlı komünistler gerilla faaliyetini arttırdı. amerikan askerleri baskını yedikçe, pusuya düştükçe psikolojik olarak dağıldı. çünkü çoğu bırak abd'yi, yaşadıkları eyaletin dışına çıkmamış, 20 yaşında, toplumun alt tabakasından gençlerdi:
ölen, yaralanan arkadaşlarının acısını vietnam köylüsünden çıkarmaya başladılar, köyleri yaktılar, kadınlara tecavüz ettiler vs. (bkz: my lai katliamı)
bir de güney vietnamlılar vardı
amerikalılar'ın silah ve malzeme verip komünistlerle savaşmasını beklediği güney vietnamlılar. kuzeydeki vietnamlılar mücadelelerine ne kadar inanmışsa, güneydeki vietnamlılar başlarındaki yolsuzluğa batmış ve baskıcı yöneticilerden o kadar bıkmış durumdaydı.
vietkong kazdığı tünel sistemleriyle, yürüttüğü başarılı gayrinizami harple amerika'yı yıpratıcı bir savaşın içine soktu. (bkz: attrition warfare) amerikalılar kuzeye uçaklarla bombardıman yaptıkça, güneydeki gerilla faaliyetleri aynı oranda arttı. iş öyle bir hal aldı ki saygon'daki amerikan büyükelçiliği'ne çatışarak girecek hale geldiler. (bkz: tet offensive) savaş uzayıp amerikan kayıpları arttıkça ve komünistlerin savaşma kararlılığında en küçük azalma olmadıkça amerikan kamuoyu ayaklandı. 1968'de seçilen richard nixon'ın en önemli vaadi onurlu bir barışla vietnam'dan çekilmekti.
amerikalılar'ın hiçbir muharebe kaybetmediği de doğru değildir
nitekim abd birlikleri hamburger hill adı verilen tepeyi ele geçirmek için 10 gün boyunca çatışmış, 72 ölü ve 400 yaralı vermiş, daha sonra da tepeyi boşaltmıştır. çünkü düzenli bir savaştaki gibi karşınızda cephesi ve kanatları olan bir ordu yoktur. size saldırıp verebildiği kadar zararı verip, yeni bir saldırı için çekilen son derece esnek bir düşman vardır.
vietnam savaşı'nda ilginç olan bir şey varsa, o da sscb ve çin halk cumhuriyeti başta olmak üzere doğu bloku ile detant denilen yumuşama sürecine girip, komünistlerle ilişkilerini geliştiren abd'nin, bu bloğa mensup küçücük bir ülke ile kıyasıya bir savaşa tutuşması ve sahip olduğu askeri güce rağmen rezil olup bu küçük ülkeden arkasına bakmadan kaçmasıdır.
ABD'nin kaybetmesinde önemli rol oynayan Vietkong gerillalarına bir parantez açalım
fransız ordusu 19. asırdan itibaren hindiçini'ndeydi. vietnam savaşı'na kadarki 1954-1964 yılları arası dönemde, vietnamda birçok ayaklanma bastırılmış ve tüm bu süreçte fransız yabancı lejyonu kullanılmıştı. 1940'ta, batı savaşının 42. gününde fransa'nın düşüşüyle birlikte, ülkenin geleneksel sömürgesiyle olan bağı yitmişti. ortaya çıkan bu gevşek konjonktür, vietnam'ın komünist örgütü vietkong'un ülkede etkinlik kazanmasına sebebiyet verdi.
fakat fransız ordusuna karşı oluşturulan vietkong, kısa bir süre sonra karşısında başka bir düşman buldu. philippe pétain hükümetinin nazilerle yaptığı anlaşma çerçevesince, fransızlar okyanus ötesi sömürgesi olan vietnam'ı, almanların müttefiki japonlara bırakıyorlardı. nükleer saldırıları takiben kayıtsız şartsız teslim olan japonya ülkeden çekilince de, japon ordusunun tüm silahları vietkong ordusuna kalacaktı.
demokratik vietnam'ın kurulmasını takiben, mareşal de gaulle eski sömürgesine tekrar hakim olmak için 70 bin askerini vietnam'a yolladı. 8 yıllık savaş sonrasında yabancı lejyonu mağlup oldu ve vietnam ikiye bölündü. 1954 de vietnamda, komünist kontrolü altındaki kuzey; ve özgür seçimlerin yapıldığı güney vietnam olmak üzere iki devlet ortaya çıktı. fakat bölünüşün hemen sonrasında vietkong, güney komşusuna saldırdı.
kennedy'in işbaşına gelişiyle birlikte birleşik devletler'in kuzey vietnam'a olan ilgisi arttı. truman devrinden bu yana süregelen asya ülkelerinin komünizme geçeceğine dair paranoya kennedy'e sirayet etmişti. 61'de tüm havacılar orduya alındı. daha önce böyle bir ortamda savaşmamış amerikan askerleri, vietnam koşullarına özel taktikler geliştirdi. bu döneme kadar amerikan ordusundaki askerler arasında fark yaratacak görsel kıyafetler yasaklanmıştı. ancak ilk kez, jfk'nin çok güvendiği özel operasyonlar birliği (günümüzün ökk'sı) bu konuda istisna teşkil etti ve yeşil bere taktı.
vietkong gerillaları ağır silahlarla donatılmıştı. bırakın gerilla savaşını, zaman zaman meydan muharebeleri bile çıkarıyorlardı. gerillalar adeta hayalet gibiydiler. aniden sürüler halinde ortaya çıkıyor, çember altına aldıkları conilere sert bir darbe vuruyor ve hemen ardından ormanın derinliklerinde kayboluyorlardı.
öte yandan, vietkong gerillaları, yaklaşık 25 yıllık savaş deneyimine sahip bir orduydu. hazırlıklarına karşın savaşın pratik ortamına ilişkin hesabı çarşıya uymayan kennedy, bu kez güney yerlileri, gerilla gibi eğiterek, vietkong askerlerinin karşısına çıkarmaya karar verdi. buna karşılık kuzey vietnamlılar da, çin'den gelen sıcak paraları, yeşil berelilerin kafasını kestikleri taktirde 1000 dolar ödül alacakları yönünde bir teşvik kampanyayla yerlilere akıtıyorlardı.
kennedy vurulunca, yerine gelen yeni başkan johnson savaşı sürdürmeye kararlıydı. çıkarma izni alma konusunda isteksiz senatoyu tavlayabilmek için vietnam körfezine eski bir destroyerini yolladı. kasten açık hedef haline getirilen gemi imha edilince, johnson senatoyu savaşa devam etme yönünde ketenpereye getirmiş oldu.
amerikan ordusunun ise tonla eksiği vardı. piyadeler orman çarpışmalarında dara girdiği gibi yoğun hava bombardımanları da sonuç vermiyor, cephe düşmek bilmiyordu. sovyetlerden gelen füze ve uçaksavar bataryaları vietnam'ın savunmasını arttırmıştı. pilotlara, bataryaların inşaası devam ederken saldırmama emri gelmişti. çünkü bu bataryalar rus teknisyenler tarafından yapıldığından, olası bir rus ölümünde ilişkilerin gerginleşmesinden çekince duyuluyordu.
savaş başlarken amerikan subaylarının, fransa'nın yaşadığı sona uğramamak için aldıkları önlemler ellerinde patlamıştı. bölgeye sevkedilen takviye asker sayısı sürekli arttırılsa da, amerika, üstünlüğü bir türlü ele alamadı. 18 yıllık savaş, abd için çok büyük bir prestij ve asker kaybına neden olmuştu.
1.5 milyon asker, 2 milyon sivil kaybına karşın vietnam'ın savaşın galibi olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.