Albert Einstein'ın, Varlığı Yıllar Sonra Öğrenilen Kızı Lieserl'in Sır Gibi Öyküsü
1902'de doğduktan sadece bir yıl sonra, albert einstein'ın kızı lieserl einstein aniden tarihi kayıtlardan kayboldu - ve 1986'ya kadar kimse onun varlığından bile haberdar değildi.
lieserl neden bir sırdı?
kısa cevap: çünkü lieserl, evlilik dışı doğmuş...
1901'de einstein ile zürih politeknik'te fizik ve matematik öğrencisi olan mileva maric okulu bıraktı, sırbistan'a döndü ve ertesi yıl bir kız çocuğu (lieserl einstein) dünyaya getirdi. 1903'te ise evlendiler. sonrasında lieserl einstein ortadan kayboldu ve hem maric'in, hem de einstein'ın 1948 ve 1955'teki ölümlerinden çok sonrasına kadar sır olarak kaldı. einstein'ın biyografi yazarları, 1986'da ikisi arasındaki onlarca yıllık kişisel mektupları keşfedene kadar, onun var olduğunu bile öğrenemediler.
peki albert einstein'ın tek kızı lieserl einstein'a ne oldu?
lieserl einstein 27 ocak 1902'de, o zamanlar avusturya-macaristan'da macaristan krallığı olan ve bugün sırbistan'ın bir parçası olan újvidék şehrinde doğdu. (tüm araştırmacıların albert einstein'ın kızının hayatı hakkında bildikleri tek kesin bilgi.)
kaybolması o kadar kesindi ki tarihçiler einstein'ın kızı hakkında 1986'ya kadar hiçbir şey öğrenemediler. o yıl albert ve mileva arasındaki ilk mektuplar su yüzüne çıktı. böylece, bilim insanları lieserl adında bir kızın ismini keşfettiler.
4 şubat 1902'de albert einstein, mileva maric'e şöyle yazdı: “babanızın mektubunu aldığımda aklımı kaçırdım çünkü zaten bir sorun olduğundan şüpheleniyordum.” mileva, einstein'ın lieserl olarak adlandırdıkları ilk çocuğunu doğurmuştu. o sırada einstein isviçre'de yaşıyordu ve maric sırbistan'daki memleketine dönmüştü. “sağlıklı mı ve düzgün bir şekilde ağlıyor mu?” diye einstein bilmek istiyordu. "nasıl küçük gözleri var? hangimize daha çok benziyor?” diyordu mektubunda.
fizikçinin soruları uzayıp gitti. sonunda: “onu çok seviyorum ve onu daha tanımıyorum bile!” diyordu mektupta. albert, mileva'ya: "sen tamamen sağlığına kavuştuğunda fotoğrafı çekilemez mi?" diye sordu. sevgilisinden kızının resmini yapıp kendisine göndermesini rica etti. einstein, "zaten ağlayabilir, ama gülmeyi çok sonra öğrenecek," dedi. "orada derin bir gerçek yatıyor."
ancak mileva, ocak 1903'te evlenmek üzere isviçre'nin bern kentinde albert'e katıldığında, lieserl'i getirmedi. ve çocuk, görünüşte tüm tarihi kayıtlardan kayboldu. lieserl einstein böylelikle bir hayalet oldu. 1903'ten sonraki tek bir mektupta bile lieserl adı geçmedi.
bilim insanları; albert einstein'ın, lieserl adında bir kızı olduğunu öğrendiğinde, onun hakkında bilgi arayışı başladı. ancak tarihçiler, lieserl einstein için bir doğum belgesi bulamadılar. tek bir tıbbi kayıt yoktu. çocuğa atıfta bulunan bir ölüm belgesi bile bulamadılar. belki de "lieserl" adı bile muhtemelen gerçek adı değildi.
albert einstein ve mileva maric, lieserl'e sahip olduklarında evli değildiler. hamilelik mileva'nın planlarını alt üst etti. einstein'ın zürih politeknik'teki sınıfındaki tek kadındı. ancak mileva hamile olduğunu öğrendikten sonra programdan çekildi.
albert'in ailesi, mileva'yı asla onaylamadı. einstein'ın annesi, kendisinden sadece üç yaş büyük olan kadın hakkında oğlunu "30 yaşına geldiğinde, o zaten yaşlı bir cadı olacak" diye uyarmıştı. ailesinin kuşkularına rağmen albert, mileva ile evlendi. ama ancak lieserl'i mileva'nın ailesinin ona baktığı sırbistan'da geride bıraktıktan sonra.
einstein'ın gayri meşru kızını saklamak için bir nedeni vardı. bir isviçre patent ofisinde çalışan evlilik dışı bir çocuk, kariyerini başlamadan durdurabilirdi. einstein'ın mektuplarındaki lieserl'e son gönderme eylül 1903'te geldi. albert, mileva'ya “lieserl'in başına gelenler için çok üzgünüm” diye yazdı. "kızıl hastalığından kalıcı etkiler almak çok kolay." diyordu.
lieserl görünüşe göre 21 aylıkken kızıl hastalığına yakalanmıştı. ama einstein'ın mektubu onun hayatta kalmış olabileceğini de ima ediyordu: “diliyorum bu da geçecektir” diye yazmıştı. “çocuk ne olarak kayıtlı? daha sonra onun için sorun çıkmaması için önlem almalıyız.” da diyordu mektuplardan birinde.
tabii yetersiz ipuçları, bilim insanlarını iki teoriyle baş başa bıraktı: lieserl ya çocukken öldü ya da einstein'lar onu evlatlık verdiler.
1999'da yazar michele zackheim, "einstein'ın kızı: lieserl arayışı"nı yayınladı . ipuçları aramak ve sırplarla aile ağaçları hakkında röportaj yapmak için yıllar harcadıktan sonra, zackheim bir teori geliştirdi. zackheim'a göre, lieserl bilinmeyen gelişimsel engellerle doğmuştu. mileva maric, albert ile evlenmek için bern'e gittiğinde ailesiyle birlikte lieserl'i geride bıraktı. sonra, ikinci doğum gününden birkaç ay önce lieserl öldü.
kızının fotoğrafını çekmeye çok hevesli olan albert'in, lieserl einstein ile hiç tanışmamış olması muhtemeldir. 1903'ten sonra kesinlikle ondan yazılı olarak bahsetmedi.
albert'in lieserl'i ailesinden saklaması da mümkündü. ancak, lieserl'in doğumundan birkaç hafta sonra, einstein'ın annesi şöyle yazdı: “bu bayan maric bana hayatımın en acı saatlerini yaşatıyor. elimde olsa onu ufkumuzdan kovmak için her türlü çabayı gösterirdim, ondan gerçekten hoşlanmıyorum.” diyordu.
zackheim, “einstein'ı insancıllığın ve iyiliğin simgesi olarak tutmak için gerçek bir girişim var ve o iyi değildi” diyor . "muazzam yetenekli bir yaratıcı dehaydı ve korkunç bir baba ve korkunç bir insandı ve çocuklarına karşı hiç nazik değildi."
1904'te mileva tekrar hamile olduğunu fark etti. vereceği tepkiden korkarak albert'e söylemeyi bekledi. fizikçi, karısına "zavallı dollie'nin yeni bir civciv doğurduğu için biraz kızgın değilim" dedi. "aslında, bundan mutluyum ve yeni bir lieserl almanı sağlayıp sağlamama konusunda biraz düşündüm."
o zamana kadar, lieserl einstein'ın tarihi kayıtlardan kaybolmasından sadece aylar sonra, albert çoktan aklını "yeni bir lieserl" üzerinde kurmuştu.
sonuçta ister çocukken ölmüş olsun, ister ailesi onu evlatlık vermiş olsun, lieserl bir şekilde tarihten silindi.