- amerika birleşik eyaletleri olarak da algılayabilirsiniz. nitekim ingilizcede “state”, devlet ve eyalet eş anlamını taşır. buna göre abd'nin eyaletleri cümlesi algıda kafa karıştırabilir.

- hawaii ve metrekaresi gayet ucuza gelen bir anlaşmayla, altın çıkarmak üzere rusya'dan satın alınan alaska ile beraber, 50 ayrı eyaletin politik birliğinden oluşur ve her birinin idari kanun ve kuralları kendine özgüdür. örneğin; bir eyalette pazar günleri alkol satış ve tüketimi yasak iken diğerinde her gün sadece gece yarısına kadar olabilir. yahut birinde taşıma ruhsatına dahi ihtiyaç duymadan silah taşıyabiliyorken bir başkasında ruhsatlı da olsanız üzerinizde taşıyamayabilirsiniz. ayrıca eyaletler arası birbirini tanıyan ruhsat geçerliliği listeleri de karışıktır.

- her eyaletin idari kanun ve kuralları farklı olsa da, elbette federal kanunlarla anayasal birlik sağlanır. federal hükümet, anayasal tabanda ulusal güvenlik, eyaletler arası birlik ve vatandaşlarının her birinin, yine anayasal düzende güvenliğinden sorumludur.

- federal hükümetin yönetim merkezi, adı kurucu babalarından biri olan george washington'dan gelen, başkent washington dc (district of columbia)'da yer alır. türkçesi ile kolumbiya bölgesi. bu merkezin herhangi bir eyaletin içinde yer almasının o eyalete çok büyük bir ayrıcalık sağlayacağı düşünüldüğünden, washington kolumbiya bölgesi adı altında özel ve eyaletlerden bağımsız bir bölge olarak ayrılmıştır. belediye başkanı vardır ama eyalet olmadığından, valisi yoktur. abd'nin tamamen zıt bir köşesinde yer alan adaşı washington eyaletiyle de karıştırılmamalıdır.

- federal hükümet; yasama (legislative), yürütme (executive) ve yargı (judicial) olarak üç ayrı ve bağımsız organdan oluşur. bu organların bireysel yetki sahası ve kuvvet dengeleriyle ilgili detaylar, eyalet temsilcilerinin oluşturduğu kongre tarafından açıklanır ve yönetimin tek bir organ üzerinden, başkan da dahil olmak üzere, diktasına engel olmak için sağlanan bir kontrol ve denge yahut denetim ve yaptırım mekanizmasıdır.

- dünyanın hemen her kökeninden yaklaşık 400 milyonluk bir nüfusa ev sahipliğiyle tarihin en başarılı anayasalarından birine sahiptir. başkanın kızının dahi alkollü araç kullanmaktan ehliyetine el konulmasından tutun da, ülke milyarderlerinin bir cafede kahve almak için sizinle aynı sırada beklediğine şahit olabileceğiniz nadide bir yerdir.

- bunların yanında elbette saçma sapan kanunları ve anlamsız kuralları da mevcuttur. örneğin florida'da, hareket halinde bir arabadan köprü üzerinde balık tutmak kanunen yasaktır... yahut alabama'da gözleri bağlı araba kullanmak kanun dışıdır.. vesaire vesaire

- başkan da dahil olmak üzere polis ve benzeri pozisyonlarda herhangi birine, kim olursa olsun rahatlıkla en pis küfürleri dahi açık açık ve yüzlerine karşı savurabilirsiniz. kesinlikle yasalara aykırı yahut dava edilebilecek bir durum teşkil etmemektedir.

- filmlerde gördüğünüz kahramanlar, parmak izi kopyasından dna analizleri, kamera ve uydu ile fiziksel tanıma üzerinden kusursuz takipler vesaireler hepsi palavradır. türk istihbarat teşkilatı ve kamera sistemi örneğin; amerika'nın çoook daha ötesinde bir verimliliğe sahiptir. ayrıca eski hollywood filmlerinde bir dönem, birkaç saniyeliğine de olsa, mutlaka kilise ve bayrak sahnelerine yer verilerek amerikan kültürünün pazarlanması sağlanmış, bolca reklamı yapılmıştır.

- amerika'da her şey, hatta cezaevlerine varıncaya kadar bir yığın, sayısız kurum, özel şirketler tarafından yönetilmektedir. yanılmıyorsam 10 sene kadar önce orlando'da correction cezaevleri her bir mahkum için devletten, otel gibi, geceliği $180 civarı bir para alıyordu.

ayrıca para basma ve yönetme yetkisi de fed'de olup, tam bağımsız bir operasyona sahiptir. bir ilginç gerçek de şu ki; basılı dolar miktarı, piyasalarda dolaşan dijital paranın belki de yüzde otuzunu dahi karşılamamaktadır. bu sebeptendir ki; amerikan dolarının, özellikle de petrol sektöründe bir referans pozisyonunda olması amerika için hayati bir durumdur. ırak işgalinin mesela asıl sebebinin; saddam'ın, sahip olduğu petrolden kuvvet alarak, dolardan çıkma başkaldırısıyla amerika'yı tehdit etmesine dayandığı söylenir. nitekim amerika, asıl uluslararası kuvvetini, ülke nüfusunun tüketim kapasitesi ile para biriminin yaptırım gücünden alır. swift olayından bildiğiniz üzre, türkiye'de dahi her bir amerikan doları, bir bankadan başka bir bankaya, ancak wells fargo gibi bir amerikan muhabir bankası aracılığıyla transfer edilebilmektedir. böylelikle, para aklama ve teröre destek gibi ambargoların delinmesi engellenmiş olacaktır.

- meşhur silahlanma hürriyetiyle ilgili şöyle ilginçlikleri de atlamayalım. örneğin yine florida'da, bir sivil olarak lav silahı, susturucu, uzun namlu ve benzeri hemen her makine ve aksesuarı satın almak, bulundurmak ve satmak yasal anlamda mümkün. hatta bir uçak gemisi de buna dahil ama elbette yüzmilyonlarca doları bulan masrafları göze alınırsa.

nitekim daha da garip olan, tam otomatik yahut taramalı tüfeklerin 1986'dan itibaren satın alınması ve bulundurulması yasaklanmış olup; yasa, yalnızca 86 sonrası imal edilen tüfekleri kapsamakta, 86 öncesine ait yapımlara ve sahiplerine verilmiş haklara dokunmamakta, bulundurmalarına ve hatta alıp satmalarına açıkça imkan sağlamaktadır. böylece, 1986 ve öncesi imalat tarihli taramalı tüfekler karaborsası oluşmuş olup, halihazırda yüksek fiyatlardan piyasada el değiştirmektedir.

- tarihin belkide en başarılı soykırımının yapıldığı bu topraklardaki kızılderililerin neslinin neredeyse tükendiği boyutlara ulaşması bazı enteresan kanunları da beraberinde getirmiştir. kızılderili geni taşıyanların oranları kimlik sertifikalarıyla belirtilmiştir. safkan olmayanları dahi, 1/16 kızılderili, 1/8 kızılderili gibi oranlarla, emlak, sağlık, vergi ve benzeri alanlarda hala bilumum imtiyazlarla desteklenmektedir.

velhasıl, tüm vergilerden muaf olmaları ve benzeri avantajları dolayısıyla özellikle kumarhane sektörünün mesela neredeyse tamamının kızılderililerin elinde olduğunu görürsünüz. yahut kızılderili bir vatandaşın ortaklığı, oldukça yüksek olan vergilerden çok daha ucuza gelmektedir.

- amerika'daki dev şirketlerin de aslında ülke reklamı ve reputasyonu dışında, amerika'ya parasal anlamda kayda değer bir faydası yoktur.

örneğin; o en büyük cruise gemilerinin şirket ofisleri amerika'da olsa da; tamamı, vergilerin en uygun olduğu, nassau bayraklıdır ve merkezleri ordadır. ya da gayet iyi bildiğiniz apple firması, amerika kökenli olduğu aşikar olsa da, üretimini tamamen çin'de gerçekleştirmekte ve vergi anlaşmaları dolayısıyla da finansal sorumlulukları kapsamında, merkezi yapısını irlanda'da bulundurmaktadır.

- amerika'da toplanan vergilerin asıl kaynağı microsoft, apple vesaire değil, lokal yahut ulusal küçük işletmelerdir. amerika'nın omurgasını oluştururlar. ülkeyi kalkındıran en önemli faktör bu ticari kanallardan beslenir. ve bu işletmeler de özellikle satış sektörü çalışanları sayesinde yükselirler.

örneğin; pazarlamacılık veya garsonluk gibi mesleklerin komisyon ve bahşişle motivasyonu esastır. mesela amerika'da bir garsona bırakacağınız bahşişin yüzde 20'nin altına düştüğü her bir puan, bir şekilde memnuniyetsizliğinizin belirtisidir onlara göre ve bir hakaret gibi algılanabilir. bu motivasyon çerçevesinde, çalışan kazanır mantığıyla, herhangi bir sektörün satış elemanı gelirinde profesyonellere nazaran astronomik rakamlara şahit olabilirsiniz.

- amerika'da vergi dairesi (irs) kesinlikle problem yaşamayı aklınıza bile getirmek istemeyeceğiniz, gayet ciddi ve kuvvetli bir kurumdur. kilit noktalardaki denetimcilerini özellikle emekli asker vb meslek gruplarından seçmeye özen göstermesiyle beraber muazzam bir denetim ve baskı altında çalışan dev bir mekanizmadır. herhangi bir vatandaşın vergi kayıtlarına, kendi rızası olmadan, amerikan başkanı dahi ulaşamaz. mühürlü yapısı kutsal kitap gibi güvenilir bir vücuda sahiptir. velhasıl; vergilerle alakalı en ufak bir kurnazlık, en kestirme yoldan, yıllarca cezaevlerinde sürünmemize sebep olabilir.

- özellikle türkiye'den yeni gelen şoför veya turist arkadaşlara şunu da mutlaka belirtmek isterim... bir polis, trafikte sizi herhangi bir sebepten çevirdiğinde sakın ama sakın arabadan inmeye kalkmayın. polis gelene kadar, emniyet kemeri takılı, camınız inik ve eller direksiyonda bir pozisyon olmazsa, western bir aksiyon yaşayabilirsiniz. hele kapıyı açıp inmeye kalkarsanız; kendinizi ters kelepçe kafanızda silahla çeneniz asfaltta üstünüz aranırken bulacaksınız demektir.

- ayrıca neredeyse hepinizin aşikar olduğu sağlık sektörü ve benzeri, türkiye'de sosyalist mantıkla işleyen kurumsal yapıların, bize göre muazzam acayipliklere sahip olması kaçınılmazdır. amerika'da düzen kapitalisttir. özellikle ülkenin yarı nüfusunu oluşturan cumhuriyetçi ve kuvvetli kesim, sosyalizm ve komünizm konusunda muhteşem bir paranoya ve korkuya sahip olduğundan, bu tip kurumların vakıf gibi işlemesine müsade etmemektedir. burdaki düzende mevzu; her vatandaş kendi risklerini sorumluluğunu taşımalıdır. ister kendi sigortasını yaptırsın, ister nakit ödesin, isterse kendisine iyi baksın ama ne yaparsa yapsın sağlıklı olanlara, devlet üzerinden, böyle maddi sorumlulukları yükleyip paylaştırmaya kalkmasındır.

maacera dolu ameerikaa.. diyor, esenlikler diliyorum efenim..

Amerika Birleşik Devletleri Eyaletlerinin Sınırları Neden Genellikle Düz?