Amerika Birleşik Devletleri Sosyal Bir Devlet Değil mi?
sürekli tekrar eden bir şehir efsanesine son verme zamanı geldi. şehir efsanesi: amerika'da sosyal devlet yok. fakirleri ve düşkünleri yılanlı kuyuya atıp infaz ediyorlar.
adı üstünde şehir efsanesi. resmi istatistiklere göre abd'de her ay sosyal yardım alan insan sayısı 60 milyon. yani abd nüfusunun beşte biri. (ülkedeki siyahi nüfusun %50'sine yakını sosyal yardım alıyor.) sosyal yardımlar; çocuk parasından kira yardımına, gıda yardımından bedava sağlık hizmetine kadar bir çok yardımı kapsıyor. buna devletten maaş ve bedava sağlık sigortası alan emekliler dahil değil. yardım çeşitlerine ve miktarlarına bakalım:
1. gıda yardımı (snap)
toplam 40 milyon kişinin devletten gıda yardımı aldığı biliniyor. bir ailenin aldığı ortalama yıllık gıda yardım miktarı 3928 dolar yani aylık 330 dolar olmakla beraber bu rakam ailedeki çocuk sayısına ve ailenin büyüklüğüne göre değişiyor. genelde fakir ailelere yapılan gıda yardımları aylık 100 dolardan başlayıp aylık 1000 dolara kadar çıkabiliyor. çok çocuklu ailelerde bu rakam daha yüksek olurken bebeği olan ailelerde bebek maması gibi ek masraflar için ayrıca bütçe almak da mümkün.
2. kira yardımı
sadece federal devletten kira yardımı alan 10 milyon kişi mevcut. buna eyalet ve yerel yönetimlerden ve çeşitli belediyelerden kira yardımı alanlar dahil değil. ortalama kira yardımı aylık 1000 dolar civarında. abd'de ortalama bir apartman dairesinin kirasının 1200 dolar olduğunu düşününce kira yardımı alan birinin cebinden ödeyeceği kira miktarı aylık 200 dolara düşüyor. california gibi kiranın daha pahalı olduğu eyaletlerde federal yardıma ek olarak eyalet yardımları bulunuyor. aynı anda hem gıda yardımı hem kira yardımı alan bir aile devletten (eyalet yardımları hariç) 1300-2000 dolar civarı para almış oluyor. bunun haricinde kiranın neredeyse tamamının devlet tarafından ödendiği section 8 gibi programlar da mevcut. geçen sene 5 milyondan fazla insan bundan yararlanmış.
3. sağlık yardımı
çeşitli eyaletlerde toplam 57 milyon amerikalı devletin sağlık sigortasından ücretsiz yararlanıyor. bu yardımlar eyaletten eyalete değişmekle beraber bir çok eyalette normal sağlık hizmetlerinden psikiyatr ve dişçilik hizmetlerine kadar oldukça geniş bir yelpazeyi kapsıyor. özellikle sahil eyaletlerinde (california, washington, oregon, hawaii, new york, massachusetts) düşük gelirli uyuşturucu bağımlılarının rehabilitasyon ücretlerine kadar bir çok sağlık giderini devlet karşılayabiliyor. ayrıca california'da o sokaklarda gördüğünüz evsizlerin büyük çoğunluğunun cebinde devletin kendilerine verdiği sağlık sigorta kartı var (medi-cal) ve bir çok sağlık hizmetinden bedava yararlanabiliyorlar.
4. çocuk parası
yıllık geliriniz 200 bin doların altındaysa sene sonunda vergi iadelerini doldururken federal devlet tarafından çocuk sayısına göre ödeme yapılıyor ve buna "child tax credit" deniyor. 6 yaşın altındaki çocuk başına 3600 dolar, 6-17 yaş arasındaki her çocuk için de 3000 dolar. bu durumda 3 çocuklu bir aile yıllık 9 bin dolara kadar para alabiliyor. bunun dışında eyaletlerin ve yerel yönetimlerin düşük gelirlilere yaptığı çocuk ödemeleri de mevcut. buna covid sonrası yapılan çocuk yardımları dahil değil.
5. disability (engelli parası)
herhangi bir sebepten dolayı doğuştan engelliyseniz veya bir kaza veya hastalık sonucu sonradan engelli hale geldiyseniz devletten ömür boyu engelli maaşı alabiliyorsunuz. bu alacağınız para ayda 800 ile 2000 dolar (engelli çiftler için 3 bin dolar) arası değişecektir ve bu sadece federal devletten alacağınız para. eyaletlerin kendi programları da ayrıca para veriyor.
6. fatura yardımları
birçok eyalette elektrik, doğalgaz, su, internet, telefon gibi faturalarını ödemekte zorlananlara bu konuda yardımcı olan burs ve yardımlar mevcut. mesela california'da bu programın adi: low income home energy assistance program.
7. school breakfast/school lunch
fakir ailelerin çocuklarına okulda bedava kahvaltı ve öğle yemeği veriliyor. geçen sene covid yüzünden evden eğitime geçildiğinde bu program çoğu eyalette devam etti ve okul servis otobüsleriyle çocukların evlerine günde 1-2 sefer yemek servisi yapıldı.
8. fafsa
düşük gelirli gençlerin üniversite masraflarının bir kısmını karşılayan federal devlet bursu. buna ek olarak yerel yönetimlerin ve çeşitli eyaletlerin sunduğu yüzlerce farklı burs çeşidi var.
9. temporary assistance for needy families (tanf)
acil bir durum yaşayan ve aniden gelir kaybı yaşayan ailelere geçici olarak yapılan para yardımı.
10. toplu taşıma
birçok eyalet ve şehirde düşük gelirli aileler toplu taşımadan bedava veya indirimli olarak faydalanabiliyor. örneğin san francisco'daki muni lifeline programı sayesinde binlerce insan ücretsiz toplu taşıma kullanabiliyor.
11. gas voucher
birçok eyalette düşük gelirli ailelerin arabalarına benzin koymasını sağlayan sosyal program.
12. bağımlılıklar
birçok eyalette uyuşturucu bağımlılarının bağımlılıktan kurtulmak için bedavaya psikolojik terapi alabileceği programlar mevcut.
13. vergi iadesi
ayrıca abd'de nüfusun %50'den fazlası ödediği gelir vergilerinin tamamını yıl sonunda vergi iadesinde geri aldığı için teknik olarak devlete hiç vergi ödemez. bu rakam geçen sene virüs yüzünden %60'a çıksa da ortalama bir yılda %50 civarıdır. yani nüfusun yarısı gelir vergisi ödemez veya ödediğinin tamamını yıl sonunda geri alır.
...
covid sırasında esnaf ve çalışanlar dahil nüfusun büyük çoğunluğuna dağıtılan paralara hiç girmedim bile. aynı anda kira yardımı, gıda yardımı, çocuk yardımı ve sağlık yardımı alan bir ailenin evine binlerce dolar girebiliyor.
bunun dışında ,usda'in (united states department of agriculture) çiftçilere ve şehirden köye göçüp kendi çiftliğini kurmak isteyenlere yaptığı yardımlar ve sağladığı aflı krediler, sba'nın (small business administration) küçük girişimcilere ve kendi işini kurmak isteyen esnafa verdiği yardımlar ve aflı krediler, eski askerlere ve asker emeklilerine verilen yardımlar ve onlarca farklı devlet kurumu tarafından vatandaşlara çeşitli programlar altında yapılan yardımlar saymakla bitmez.
bunun dışında her eyaletin, belediyenin, yerel yönetiminin kendine ait yardım programları var. bazı belediyeler ücretsiz toplu taşıma, bazıları ücretsiz internet servisi, bazıları ücretsiz psikolojik danışmanlık, bazıları meslek eğitimi veriyor. daha yaratıcı sosyal yardımlar da mevcut (mesela california ve oregon eyaletlerinde düşük gelirli kızlara bedava doğum kontrol hapı dağıtılması gibi). bazı eyaletlerde fakir ailelerin çocukları kültürel etkinliklerden faydalansın diye bedavaya müze, hayvanat bahçesi, eyalet parkı gibi mekanların biletlerinden veriliyor. abd'de fakirlerin yararlanabileceği sosyal yardımların tamamını saymak istesek cilt cilt kitap olurdu.
amerika'da eyaletler bütçelerini kalem kalem yayınlarlar. istediğin eyaletin bütçesini arat, en ufak ayrıntılara kadar bulabilirsin. california'dan alabama'ya kadar hemen hemen tüm eyaletlerin en büyük harcama kalemi sosyal yardımlardır. aynı anda kira, gıda, sağlık ve çocuk yardımı alan milyonlarca aile var ve bunlara verilen yardım miktarı oldukça ciddi bir rakam. zaten bu yardımlar olmasaydı özellikle siyahi nüfus sokaklara dökülüp isyan ederdi.
abd'de federal devlet harici her eyaletin sosyal yardıma ne kadar harcadığını görmek için şu linke tıklayabilirsiniz. california, washington gibi demokrat eyaletleri geçtim; cumhuriyetçilerin kalesi olan texas bile sosyal yardımlara her sene 36 milyar dolar harcıyor. amerika'daki 50 eyaletin tamamının bütçesindeki en büyük gider kalemi sosyal harcamalardan oluşuyor ama ortamlarda "amerika'da sosyal devlet yok, fakirleri aslanlara yem ediyorlar" dersiniz kim bilecek.