Amerikan Rüyasının Çöküşüne Ağıt Yakan Requiem for a Dream'in Doyurucu Bir İncelemesi
Uyarı: Spoiler içerir.
toplumu ve ideolojiyi hedef alan filmlerden daha önce silence of the lambs'in, ( amerikan ) kültürü(nü) nasıl yerden yere vurduğunu yazmıştım, bir başka kültür eleştirisi, çekilmiş en sert kapitalizm eleştirilerinden biri, epik bir başyapıt: requiem for a dream.
indirgemeci bir bakış açısıyla bir 'uyuşturucu karşıtı' olarak etiketlenen bu film, uyuşturucu bağımlılığı hakkında değildir, bağımlılık hakkında da değildir, bu film tek bir konu hakkındadır: ismiyle müsemma, bir rüya için ağıt. hangi rüyanın? amerikan rüyası'nın.
kapitalist ideolojinin yapılandırdığı bir bütün olarak bu ideolojinin toplumsal inşasını, başarı kültürünü, kapitalist değerlerini ve birey tasavvurunu konu edinir. ağıt, ölüler için söylenen şarkıdır, filmde ölen yok, ölen karakterlerin amerikan rüyası'dır.
marion stilist olmayı, harry ve tyrone zengin olmayı, sara ise ünlü olmayı hayal eder. sonunda ise marion vücudunu, harry kolunu, tyrone özgürlüğünü, sara ise aklını kaybeder. hepsi hayallerini bu ideolojinin sattığı amerikan rüyası'nın peşinde koşarken yitirirler.
nihayetinde karakterler, kapitalizmin enjekte ettiği bu toksik hayalleri üreten sakat bir kültür tarafından yanlış bir başarı imgesinin peşinde sürüklenmişlerdir: zengin olmak, ünlü olmak, güzel ve genç gözükmek. kapitalizm kötü bir yargıçtır: bu sistemde eğer başarılı, zengin, ünlü değilseniz, genç ve güzel gözükmüyorsanız sizde bir eksiklik vardır.
karakterler de içsel boşluklarını doldurmak için, maddi "şey"lere ihtiyaç duyarlar, harry ve tyrone para ister; marion kendi dükkanını, sara ise gençliğinin ve mutluluğunun bir sembolü olan kırmızı elbisesini.
karakterlerin hissettikleri içsel yoksunluk, amerikan rüyasının başarısızlığı ve ünlü, zengin, başarılı olamama çaresizliği, kapitalizmin bireyci kültürünün sosyal ilişkiler üstündeki tahribatı, ilişkiler üstündeki yıkıcı etkisi ve sonrasında çöken derin bir yalnızlık duygusu, birbirleriyle derinlemesine bağlantı kuramamaları ile birleşince, karakterler uyuşturucuya yönelirler.
hayallerini uyuşturucularla gerçekleştirmeye çalışma sebebi budur, yani karakterlerin hayallerini yok eden uyuşturucu değildir, burada sorun, kapitalizmin vaat ettiğini gerçekleştirmekten yoksun olmasıdır, amerikan rüyası ideolojinin başarı mitidir sadece, her mit gibi gerçeği örter.
tam da bu yüzden film "uyuşturucu" ile ilgili değildir
requiem for a dream montaj tekniği anlık haz dünyasını tasvir eder biçimde anlık iniş çıkışlar üstüne kurar. hızlı zengin olma planları, köşeyi dönme çabası, on beş dakikalık da olsa şöhret, bir gün ünlü olma hayali, başarı saplantısı.
ama amerikan rüyası'nın gerçek yüzü işte, karakterler gitgide daha fazlasını kaybediyor. filmin temposunda bu yüzden dağınık, aceleci, boğucu, hızlı bir montaj kullanıyor aronofsky. kurgusu, uyuşturucu alımı ve onun fiziksel etkilerine, genişleyen göz bebeklerine ve atan damarlara odaklanırken, bu geçişlerin parlayıp sönmesi ise bu anlık çoşkuların kaybolup gitmesi ile ilgili, tam da kapitalizmin bitmeyen arzusu.
anlatıda kapitalist ideolojinin bireyi nasıl zehirlediği, nereye sürüklediği dramatik bir biçimde tasvir edilirken, nasıl ki silence of the lambs, her sahnede abd'yi temsil edenleri ( kırmızı-mavi-beyaz, amerikan kartalı vb. ) gösteriyorsa, bu filmde de benzeri görsel motifi kullanımı harry'de de mevcut.
harry yeşil giyer, gittiği mekanlar yeşil kontrastlıdır, harry'nin sahnelerinde yeşil rengi kullanır aronofsky, yeşil yani amerikan doları. yönetmen, harry'nin ruhunu ele geçiren para hırsını, açgözlülüğünü böylece onun dış dünyasına da yansıtır.
requiem for a dream, hollywood'un forrest gump, umudunu kaybetme gibi filmler ile üretmeyi ve satmayı çok sevdiği anlatıların tam karşısındadır. amerikan rüyası'nın başarısızlığını vurguladıktan sonra, iç karartıcı bir biçimde biter.
amerikan rüyası'nın anlatılmayan gerçeği, bir rüya için ağıt. ideolojinin örtmeye çalıştığı gerçek, her gerçek gibi rahatsız edici.