Antik Yunanistan'ın Şarap, Bereket ve Doğurganlık Tanrısı: Dionysos
dionysos; şarap, şarap yapımı, üzüm yetiştiriciliği, doğurganlık, çılgınlık, tiyatro ve dini coşkunun antik yunan tanrısıydı. romalı adı bacchus'du. miken yunanlıları tarafından mö 1500-11000 gibi erken tarihlerde tapınılmış olduğu rivayet edilir. şarap, eski yunan kültürünün önemli bir parçası olduğu için dionysos; mitolojide önemli ve popüler bir figürdü. en son gelen kişi olmasına rağmen, on iki olympiandan biriydi ve sıra dışı doğumu ve yetişmesi de onu farklı bir noktaya taşıdı.
dionysos'un daha önceki görüntüleri ve tasvirleri, onu; ucunda bir çam kozalağı bulunan bir rezene asası tutan sakallı ve cüppeli olgun bir erkek olarak tasvir ediyordu.
bununla birlikte, daha sonraki görüntülerdeki tanrı; sakalsız, duygusal, çıplak veya yarı çıplak çift cinsiyetli bir genç olarak gösterilir. edebiyatta kadınsı ya da “erkek-kadınsı” olarak tanımlanmaktadır.
dionysos bir içki bardağını uzatıyor (kantharos) (m.ö. 6. yüzyıl'ın sonları)
zeus'un ve ölümlü semele'nin oğluydu. bu da dionysos'u yarı tanrı veya bir nevi kahraman yapıyordu. dionysos için verilen en yaygın köken, zeus ve semele'nin oğlu olmasıydı. zeus, thebes'in(teb krallığı) güzel prensesini baştan çıkarmış ve hamile bırakmıştı. fakat kıskanç hera, semele'yi kandırarak zeus'un gerçek şeklini ve ilahiliğini ona açıklamasını talep etti. zeus kabul etti ancak ölümlü olan semele'nin ölmeden bir tanrının gerçek şekline bakabilme gücü yoktu. zira şimşek ile yanarak öldü ve zeus dionysos'u semele'nin rahminden çıkardı. zeus, doğmamış dionysos'u uyluğuna dikerek kurtardı. birkaç ay sonra dionysos, zeus'un uyluğundan doğdu. diğer versiyonlar, dionysos'un annesinin persephone veya demeter olduğu ve hera'nın da titanları bebek dionysos'u öldürmek için gönderdiğini belirtir. annenin kimliği kim olursa olsun, efsaneler tutarlı kalır. zeus, dionysos'u kalçasına dikti. bu nedenle, dionysos'un iki kez doğduğu bilinir ve bazen “dimetor” (iki annenin) olarak adlandırılır.
dionysos, zeus'un uyluğundan doğduktan sonra silenus'a götürüldü ve nysa dağı'nın yağmur perileri ile hera'nın gazabından saklanarak büyütüldü. bazı versiyonlarda, daha sonra semele'nin kız kardeşi ino tarafından bakılmak üzere alındığı belirtilmektedir. dionysos büyüdükten sonra üzüm yetiştirmeyi öğrendi ve onları şaraba dönüştüren ilk kişi oldu. daha sonra asya'da ölümlülere şarap yapımının sırlarını öğretti. uzun süreli ikametinden sonra dionysus, olimpos dağı'na çıktı ve on iki olympia'nın son gelenlerinden oldu.
dionysos; ölümlü bir anneye sahip tek olympian olduğundan, efsanevi nysa dağı'nda (ya çok güneyde ya da doğuda olduğuna inanılıyordu) büyüdüğü ve yunanistan'a varmadan önce asya'yı dolaştığı için yabancı olarak kabul ediliyordu. bu, genellikle doğasının daha yıkıcı unsurlarına odaklanan kültünün doğal bir parçasıydı. dionysos'a genellikle "kurtarıcı" anlamına gelen eleutherios deniyordu. çünkü şarabı, müziği ve coşkulu dansı, tapınıcılarını özbilinçlerinden ve toplumun kısıtlamalarından kurtarmıştı.
nitekim, “iki kez doğmuş” tanrı olarak dionysus, yaşam ve ölüm arasındaki sınırı aşmıştı. kendisi, genellikle uygar olanla uygar olmayan, bilinenle bilinmeyen arasındaki sınırı aşan tanrı olarak kabul gördü. bir kaos tanrısı ve uyumsuzlukların koruyucusu olarak temsil edildi.
toparlayacak olursak
- dionysos şarap ve bereket tanrısıdır.
- genellikle insanlara düşman olan ölümsüz tanrıların aksine, dionysos ve demeter (tarım ve bereket tanrısı) iyilikseverdi.
- dionysos bu ikisinin en küçüğüydü ve tapınılmak üzere demeter'in yanındaki yerini nasıl aldığına dair çok az şey bilinir.
- dionysos ve demeter'e, atina yakınlarındaki küçük bir kasaba olan eleusis'te tapınıldı.
- dionysos; hasat sırasında mutlu bir tanrıydı, ancak kışın dünyanın geri kalanıyla birlikte zayıf düşerdi.
- dionysos, olympos'a giren son tanrıydı.
- dionysos, zeus ve teb prensesi semele'nin oğluydu. ölümlü bir ebeveyni olan tek tanrı oydu.
- ateşten doğdu ve yağmurla beslendi. doğuşu üzümlerin gelişimine karşılık gelir: ısı meyveyi olgunlaştırır ve su onu canlı tutar.
- yetişkinliğe ulaştıktan sonra, dionysos insanlara asma kültürünü öğreterek dünya'yı dolaştı.
- dionysos onuruna birçok festival düzenlendi: the lesser or rural dionysia, the greater or city dionysia, anthesteria ve lenaea.
- dionysos; sanatta çeşitli şekillerde, sakallı bir adam, bir canavar ve bir genç olarak temsil edildi.
- trajedi ve komedi gösterileri şerefine atılan festivallerin bir parçasıydı.
- dionysos ayrıca lirik şiir alanında da onurlandırıldı.
- dionysos, bir kralın oğlu gibi göründüğü için bir zamanlar korsanlar tarafından ele geçirildi. döndüğünde ailesinin ödeyeceği fidyeyi hayal ederek onu kaçırdılar. gemide korsanlar onu hapsedemedi; ipler dionysos'a dokunduklarında parçalandı.
- dionysos, girit prensesi ariadne'yi kurtardı ve ardından ona aşık oldu. dionysos, prensesin ölümü üzerine ona verdiği tacı yıldızlar arasına koydu.
kaynaklar: en.wikipedia, greekmythology, theoi, brittanica webisteleri.