Bir Konu İçin Harcadığınız Çabanın Büyüklüğünün, Konu Hakkındaki Fikrinizi Değiştirmesi
hayatında bir karar verdikten sonra o karar doğrultusunda harekete geçersin. o kararı uygulamak için harcadığın enerji ve çaba, senin o karar hakkındaki algılarını da değiştirir. bu son derece ilginç bir psikolojik olgudur.
biraz açıklayayım
örneğin bir öğrencisin ve daha önce hiç yapmadığın halde önemli bir sınavda kopya çekmeye karar verdin. bir gece öncesinden nasıl kopya çekeceğin konusunda güzel bir plan kurdun. tüm ihtimalleri tek tek hesapladın. kopya notlarını müthiş özenerek hazırladın ve en bulunmaz saklama yerlerine yerleştirdin. yani kopya çekebilmek için oldukça çaba harcadın. işte psikolojik olgu burada devreye girer. kopya çekmek için harcadığın çaba arttıkça, kopya çekme konusundaki algıların da değişmeye başlar. kopya çekmenin aslında o kadar da kötü bir şey olmadığı, zaten kötü eğitim sisteminin seni bunu yapmaya zorladığı ve tüm sınıfta birkaç ineğin dışında herkesin kopya çektiği benzeri savunma mekanizmalarını ince ince üretmeye başlarsın. hatta kopya çekebildiğin için kendini çok becerikli bile hissedersin. burada kopya çekmek için harcadığın enerji miktarı, senin algını değiştirmiştir.
daha iyi anlaman için, kendim üzerinden bir örnek vereyim
diyelim ki benim çok saçma bir fikrim var. mesela hemen uydurayım: "eksi yirmi derece ayazlı ve buzlu havada, kısa kollu ve ince yazlık kıyafetler giyerseniz, zeka seviyeniz yükselir." şimdi ben bu saçma ve uygulamanız halinde büyük ihtimal hastanelik olacağınız fikri sosyal medya üzerinden paylaşsam ilk tepkiniz "hoca çok ciddi saçmalamış" olurdu. burada algınızda bir problem yoktur ve saçmalığı kolayca tespit edebilecek gücünüz vardır. algılarınızın etkilenmemiş olmasının sebebi, fikre ulaşmanızın son derece basit olmasıdır. sosyal medyanızı açtığınız zaman bu cümle önünüze düşmüş ve cümleyi okumak birkaç saniyenizi bile almamıştır. yani bu fikre ulaşmak için harcadığınız enerji minimumdur. enerji harcamanız minimum olduğu için de algınız etkilenmemiştir.
şimdi farklı bir senaryo kuralım ve enerji harcamanızı oldukça arttıralım: örneğin benden özel bir algı yönetimi eğitimi almaya karar verdiniz. bu konuda benimle çalışan firmalardan biriyle temasa geçtiniz. size programımın çok yoğun olduğunu ve ancak beş ay sonrası için randevu verebileceklerini söylediler. üstelik istenilen ücret sizin baştan düşündüğünüz miktarın oldukça üstünde.paranın da peşin yatırılması lazım. düşündünüz taşındınız, hayatınızda bazı değişiklikler yapmak için bu eğitimi almanız gerektiğine ve böyle düşünülürse ücretin çok da fazla olmadığına karar verdiniz. ücreti ödediniz ve beş ay sonrası için iki günlük özel eğitim için rezervasyonunuz yapıldı. bu arada kurum sekreterleri size doldurmanız gereken bir çok psikolojik test gönderdi ve benim size daha iyi eğitim verebilmem için bu testleri yapmanız gerektiği söylendi. yüzlerce sorudan oluşan testleri usanmadan yaptınız ve geri gönderdiniz. sonra size ön hazırlık yapmanız için bir görev listesi gönderildi ve yazdığım kitabı okuyup, kanalımdaki videoları izlemeniz istendi. bunları da oldukça vakit ayırıp yerine getirdiniz. eğitim için beklediğiniz aylar boyunca, eğitim günü hasta olmamak veya acil bir işinizin çıkmaması için dualar ettiniz. çünkü size imzalatılan sözleşmeye göre hangi sebeple olursa olsun, eğitime katılım göstermezseniz, eğitiminiz iptal ediliyor ve paranız da yanıyor. neyse, en sonunda benden özel eğitim alacağınız önemli gün geldi çattı... istanbul'da son derece şık döşenmiş firmamızda eğitim sabah tam 9.00'da başlıyor. üstelik gelirken lacivert bir takım elbise giymeniz ve yanınızda farklı boylarda beş adet defterle farklı renklerde on adet kalem getirmeniz de gerekiyor. telefonunuzu da kesinlikle evde bırakacaksınız.
sabahın köründe uyandınız. özenle giyinip hazırlandınız. sizden istenenleri çantanıza koyup, çok sevdiğiniz telefonunuzu da evinizde bıraktıktan sonra saat tam 8.30'da firmamızda hazır oldunuz. erken gittiniz çünkü saat 9.01 de bile oraya ulaşsanız eğitimin kesinlikle iptal edileceği söylendi. neyse, eğitim başladı... size farklı ve oldukça zorlu psikolojik yöntemlerle özel bir eğitim uygulamaya başladım. hem bedenen hem de zihnen oldukça çaba harcıyorsunuz. aralıksız 4 saat eğitim gördükten sonra ufak bir öğle molası verildi. yarım saat sonra kendinizi gene eğitimde buldunuz. işte eğitimin ikinci yarısının hemen başında benim ağzımdan şu sözler döküldü: "eksi yirmi derece ayazlı ve buzlu bir havada kısa kollu ve ince yazlık kıyafetler giyerseniz, zeka seviyeniz yükselir."
sizin bu saçma fikrime vereceğiniz tepki büyük bir ihtimal: "müthiş bir şey, bunu bilmiyordum demek ki yüksek zekanın sırlarından bir tanesi buymuş. ilk iş tüm kışlık kıyafetlerimi çöpe atacağım" olacaktır. şaşırdınız mı ? peki ne değişti ? sizin bu saçma lafa bu kadar değer vermenizin sebebi ne? cevabı çok basit. harcadığınız enerji ve çaba arttı bu da algılarınızı değiştirdi. eğitime gelip bu saçma lafı duyana kadar maddi ve manevi çok fedakarlık yaptınız. eğitimde bulunabilmek için harcadığınız enerji miktarı belki de hayatınızda hiç bir konu için daha önce harcamadığınız kadar fazlaydı. harcadığınız emek ve enerji arttıkça algılarınız da değişti.
peki bu nasıl oldu?
saçma sözü duyduktan sonraki birkaç salise içinde beyninizde aşağıdakine benzer bir süreç gerçekleşti:
1) hocadan duyduğum söz mantıksız ve geçerliliği yok.
2) ama şu ana kadar çok enerji harcadım, eğer bu söz yanlışsa bunu söyleyen hoca enerji harcamaya değmeyecek biri demektir.
3) eğer hoca aslında yanlış bir seçimse, bu kadar zamandır harcadığım enerji, emek ve para boşa gitmiş olacak.
4) eğer tüm çabalarımın boşuna olduğuna inanırsam kendimi çok mutsuz ve değersiz hissederim.
5) kendimi mutsuz ve değersiz hissetmek istemiyorum.
6) öyleyse, hocanın sözü aslında mantıklı ve geçerlidir. sorun bende. zekam onu anlamaya yetmiyor.
7) böyle bir hocadan özel ders alabilmek benim için büyük bir şans, olumsuz düşüncelerimle bu şansımı şu anda mahvediyorum.kendimi toparlamalıyım.
8) "hocanın bu sözü aslında müthiş bir şey, bunu bilmiyordum, demek ki yüksek zekanın sırlarından bir tanesi buymuş. ilk iş tüm kışlık kıyafetlerimi çöpe atacağım."
evet sevgili dostum. umarım sana bu psikolojik olgu hakkında ufak bir fikir verebildim. toparlarsam: bir konu hakkında harcadığın enerjinin miktarı ve yoğunluğu, o konu hakkındaki algılarını da aynı miktarda değiştirir. bu kuralı iyi anlarsan, hem kendi algılarını hem da başka insanların algılarını yönetebilme imkanın vardır.