Bir Virologun Anlatımıyla: Wuhan Virüsü'ne Dair Bazı Teknik Detaylar
bir virolog olarak wuhan virüsü hakkında biraz yazayım
öncelikle, bir hastalık hızlı bir şekilde öldürüyorsa bulaşacak zaman bulamaz. veba çok hızlı öldürüyordu ama o vektör bağımlı bir hastalıktı, durumu farklıydı. ayrıca ciddi belirti veren virüslerde hızlı bir şekilde devletlerin ilgisini çekecektir ve gerekli önlemler alınacaktır. bu şekilde yıllarca yatıp sonra bir anda ortaya çıkan bir hastalık olarak aklıma sadece frengi geliyor, o da tam olarak sessiz sayılmaz:
ayrıca örnek olarak hsv1 (uçuk) de buna örnek olabilir. bulaştığı insandan ayrılmaz ve bütün insan popülasyonunun %80'ini etkilemiştir ama birkaç yılda bir can sıkan uçuk çıkarmak dışında da bir şey yapmaz ve doğal olarak kimse umursamaz.
plague inc. güzel oyundur severim, tavsiye de ederim ama gerçek dünya oradakinden farklı. bir virüs tüm dünyaya yayılıp sonra tüm insanlardayken yeni özellik geliştirmez. uzaktan kumandaları yok. her virüs farklıdır ve dolayısıyla her hasta da farklı olacaktır.
bu t virus, world war z, zombi) gibi şeyleri etkilenecekseniz izlemeyin. hatta gerçek olabileceğini düşünüyorsanız liseyi tekrar okuyun ve termodinamiğin ikinci kanununu iyi anlayın. laboratuvarda sıfırdan bir virüs yapamazsınız. bilgisayar virüsü değil bunlar, iç sistemleri çok karışık olur bunların. etkileşim zincirleri çok fazladır. ve hepsinden önemlisi insanlık, protein tasarlayacak bilgiye sahip değil. en fazla başka proteinlerden kopyalama yaparak değişiklik yapıyoruz.
genel olarak hastalıkların tehlikesi incelenirken iki istatistiğe bakılır
ilki bulaşıcılığı, ikincisi öldürücülüğü (mortalite olarak geçer). yani kaç kişiye bulaştı ve bunların kaçını öldürdü sorusu sorulur. bir diğer soru ölenlerin sağlık durumları nasıldı. kemoterapi alan bir kanser hastası, tedavi edilmemiş bir hiv, immün sistemi baskılanmış bir organ nakil hastası vb. kimseler her zaman hastalıklara karşı daha zayıf olurlar. normal insanı etkilemeyecek hastalıklar bu insanları öldürebilir.
şu an resmi verilere göre 440 kişi hastalığa yakalandı ve 9 (immün sistemleri baskılı mıydı bilmiyoruz) kişi öldü. gerçek sayıların daha yüksek olduğu söyleniyor, 30-40 bin hasta ve 30 ölü gibi sayılar var. 30.000 hastada 30 ölü, %0,1 mortalite yapar ve bu mevsimsel grip ile hemen hemen aynıdır. tabii gerçek sayıyı kestirmek çok zor çünkü virüse yakalanan ama belirti vermeyen insan sayısı da burada önemlidir, ancak bu insanlar doktora falan gitmeyecekleri için istatistiklere sadece tahmin olarak girecekler.
mevsimsel grip ile benzer bir oranda tehlikeli olan bir hastalık için devletlerin çok ciddi önlemler almaması veya göstermelik önlemler alması gayet olasıdır çünkü önlemlerin sebep olacağı kaos hastalıktan daha tehlikeli olabilir. bu durumda korku çığırtkanlarına itibar edilmemesi çok önemli.
hastalıktan korunmak için tavsiye edilenlerse standart elinizi yıkayın vb. şeyler
koronavirüs, membranlı bir virüs olduğu için sabun, deterjan gibi çözücülere karşı hassas olacaktır. yani sabun elinize bulaşan bu virüsü hızla etkisiz hale getirecektir. keza aerosol ile bulaşan hastalıkların çoğunlukla önce ele oradan ağız, buruna vs. giderler. bu el yıkama her daim yapmanız gereken bir şey. wuhan'dan önce aynı yolla bulaşan yüzlerce hastalık var, yani yıkayın elinizi. gerçi burası tuvaletten sonra bile elini yıkamamakla övünenlerin çoğunlukta olduğu bir yer.
çinlilerin her şeyi yemeleri meselesine bir açıklık getireyim
aykırı yiyeceklerden bakteri kökenli bir hastalık kapmanız olası ancak virüs kökenli bir hastalık kapmanız pek mümkün değil. örnek olarak yılanlardan bahsediliyor. çalıştığım lab'da arkadaşın biri yılan virüsü ile çalışıyor ve bu virüs insan hücresine girebiliyor ama üreyebileceği bir enfeksiyon yapamıyor. bunun sebebi yılanın soğuk kanlı olması ve insanın sıcak kanlı olması. bu durumda yılan vücudu 30 derece iken insan vücudu 37-38 derecede çalışıyor ve sıcaklık farkı virüsün enzimlerini insanda etkisiz kılıyor. virüsler çok nadir olarak birbirlerinden uzak organizmaları etkilerler. onlarda genelde sivri sinek ve keneler ile taşınırlar. ve çoğunlukla ateş, kanamalı ateş gibi hastalıklara sebep olurlar ve evet bunlar ciddidir. ama sürüngenden bulaşan bir viral hastalık duymadım.
bu gibi konularda kaynak çoğunlukla yarasalardır. memeli olmaları ve uçabilmeleri sebebiyle birçok memeli hastalığında rezervuar görevi görürler. rezervuar denen canlılar genelde o hastalıktan etkilenmezler. bu vesile ile kuduz hastalığınında en büyük kaynağının aslında yarasalar olduğunu söyleyeyim.
çin'deki önlemlere gelince
sars hastalığından ağızları yandığı için şu an çok dikkatli hareket ediyorlar çünkü o da koronavirüs enfeksiyonuydu ve %10 mortalitesi vardı. ama fazla yayılamamıştı. koronavirüs geniş bir taksonomi ailesini oluşturur, yani bir koronavirüs bir başkasından farklı bir tür olabilir.