Bir Zamanlar Anadolu'da Filmindeki Muhtar Sahnesinin Ayrıntılı Teknik Analizi
Uyarı: Spoiler içerir.
fotoğraf sinemanın dilidir, fotoğraflar bir araya gelerek çekimleri, çekimler bir araya gelerek sahneleri, sahneler bir araya gelerek sinemayı oluşturur.
meşhur muhtar sahnesini hem metinsel hem de teknik açıdan kendimce eleştireceğim.
öncelikle yönetmenler, usta yönetmenler kamera ve sesi, oyuncuların pozisyonlarını, açılarını, duruşlarını tamamen belirli bir amaca dayandırırlar, rastgeleliğe izin vermezler.
meşhur minority report filminin açılış sahnesi usta bir planlamadır.
minortyi report filmindeki sahneyi hızlıca incelersek, topu tutan karakter sağda, diğer 3'ü tam karşısına geçmiş durumda resmedilir, çünkü topu tutan sarı oğlanın anlattığı ile diğer 3 karakteri karşısına alıyor, onların mesafeli durması tesadüf değil, sahnenin yaratmak istediği, topu tutanın anlattıklarına diğerlerinin katılmadığı.
ve sahne akarken, colin firth karşı bir argüman sunmaya başlıyor, ve anlatırken sola geçip, diğerlerinden ayrılıyor. neden ? aynı alt metin, çünkü colin farrell, diğerlerine katılmıyor. solda tek başına, diğerleri karşısında.
sarı oğlan ona yanıt vermeye başlayınca, zenci sağ köşeye geçip, sırtını bize dönüyor, yani bu biziz artık, sarı oğlan şu an argümanında daha güçlü, herkesi arkasına almış durumda ve colin farrell iyice yalnız. tartışmada bir güç ya da hakimiyet arayışı yok, bu yüzden gayet düz çekim devam ediyor.
sahneye tom cruise giriyor, ve girdikten sonra çekimler artık alttan. neden ? çünkü colin farrell ile girdiği diyalog, sarı oğlan gibi demokrat bir tartışma değil, bir güç çatışması. haliyle karakterlerin arasında bir güç çatışmasına focus ediyor spielberg.
tom cruise ile colin farrell güzel güzel tartışırken, colin, tom'a yaklaşıyor ve kadraja sarı oğlan giriyor. sarı oğlan merakla dinliyor tartışmayı, bakın birazdan sarı oğlan ne yapacak ?
işte spielberg dehası burada, cut ediyor sahneyi ve çekime sarı oğlanın sırtından devam ediyor. artık sarı oğlan biziz, izleyici tam ortada ve iki yakasında tartışan iki insan var. izleyicinin hangisinin haklı olduğuna karar vermesini istiyor spielberg.
şimdi meşhur muhtar sahnesini analiz edelim
1- dirty single shot. zanlıyı tek başına gösteriyor, çünkü ortamdan izole edilmiş durumda.
2- karakterler arası açı bir 5'gen ve 5'genin tam ortasında muhtarın yüzü var. yani muhtar şu an mekana hakim, zaten konuşmayı da o götürecek. karakterler tam bir 5 gen çizmiş durumda, ve göze epey uyumlu, ilk gösterilen karakter vardı zanlı (fırat tanış) bu açının içerisinde hiç yok-muş gibi görünmesi için eşit mesafeyle bir beşgen oluşturulmuş.
3- karakterlerin açısı diyaloğun metni ile bağlantılı, sağ tarafı muhtar iplemiyor, çünkü onlarla işi yok, kırmızı hat, muhtarın sol kolu ile oraya koyduğu mesafe, kimle muhattap olmak istediği, gelen yatay çizgi, pozisyonlama ise muhtarın girmek istediği alan, nitekim "gasalhaneli bir morg " diye girdiği anda sağ eliyle komiseri işaret ederek, bu alana girmeye çalışıyor.
4- yine aynı sahneye üçgen çektiğiniz zaman, tam merkezde muhtar, anlattıklarını kim dinliyor ? üçgenin dışında savcı ve polis var. yani onu dinleyen o esnada sadece bu üçgenin içindekiler, sırtı bize dönük olmasının sebebi ise, nbc'nin bizden muhtara odaklanmamızı istemesi.
5- kalabalık çekim."çok önemli komserim" diye morg istediği sahnede, muhtarın pozisyonu izolasyon iken savcı, komiser ve doktorun bakış açıları ile aslında muhtarın konuşmasının karşısındalar.
6- muhtar konuşurken kamera muhtarın omzundan biraz daha kayıyor, ve sahnenin vurgusu artıyor. ve doktor, savcı, komiser bir üçgen pozisyonunda ve muhtar bir türlü onların alanına giremiyor, yani kontrolü eline alamıyor. ve nbc burada ustalık daha yapıyor, sırtı bize dönük olan, mümtaz taylan komiser ile doktorun tam ortasından gösteriyor, bir tavır var, sebebi ise birazdan kendi ağzından duyacağız, çünkü neden sevsin dedikoducuların köyünü?
7- diyalog yakınlarını ölmeden son kez görmek isteyen gurbettekiler için gasilhaneli bir morg yapmak üstüne devam ediyor, komiser (yılmaz erdoğan) "siz de hemen gömün canım" diyaloğunda nbc bu sefer tekrar five shot'a geçiyor, muhtarı direk görmemizi istiyor, çünkü incelememiz gereken yine muhtarın tavırları, ve sahneyi de tam 2'ye bölüyor, komiser ile savcı fotoğrafın sağında, solda ise polis ile doktor var. muhtarın onların alanına girme çabası yine başarısız.
8- "dedikodu hazır" diye devam eden muhtarın diyaloğu, nbc çekimi yakına aldı, şu anki çekim, artık three shot. muhtara kadrajın merkezine daha yakın, çünkü incelenmesi gereken yine muhtar, muhtarın konuşması görüntünün tam merkezinde şu an.
9- dirty two shot. şimdiki çekim " yok köy sandığının paralarını yiyecek" kısmı, sahne yine tam 2 parçaya bölünmüş durumda, 1. bölgede komiser var ve sırtında mümtaz taylan, sırtı dönük çünkü tavırlı, ikinci sağda ise savcı var, arka plandaki koltuktaki kırmızı nesne nedir ? nbc'nin sahneyi tam ikiye bölmek için kullandığı çizgi.
10- şimdi tekrar crowd shot, üçgenin içinde muhtar var, ve bu açılı alanda tek başına, yüzünü kaçırıyor. yani dialogun kaybedeni artık. "şükür allah'a, benim uşakların durumu iyi". yani, "morg diye para çalacağımı düşündünüz ama benim durumum iyi", peki nbc neden onu izole gösteriyor, ve nasıl gösteriyor ? başı öne eğik.
11- "fakat işte köyün durumu perişan" dediği an, bu beşgeni bozan bir şey gerçekleşiyor. fırat tanış sofraya eğiliyor, o ana kadar yoktu, bu üçgenin içine girerek artık var.
12- kadraja fırat tanış girmeye başladıktan sonra, o ana kadar kafasını oraya hiç çevirmeyen muhtar, artık çeviriyor ve bakıyor ve onunla ilgili de konuşuyor " yav şu çocuğa da bir dürüm yapsanız. "
13- " yav o bizim koçyiğidimiz yav ", fırat tanış için yapılan çekim dirty single shot, çünkü izole ortamda, tek başına gibi. flu gözüken sadece doktor, nitekim doktor bir tek ona insan gibi davranan kişi. peki bu açı kimin açısı ? ona yemek boyunca hiç bakmayan savcının.
14- " sinan yavrum" diye başlayan diyalogtaki çekim, anı 5'gen devam ediyor, fırat tanış ortamda yok gibi, ve pozisyonu ise savcı'nın tam karşısı, nitekim savcı sahne boyunca asla karşı tarafa bakmıyor. nbc buna bizi tekrar hatırlatıyor.
15- arkadakilerin güldüğü sahne, merkezde komiser (yılmaz erdoğan), birazdan dönüp hakimiyeti eline alacak, güç gösterisinde bulunacak.
yani 15 ayrı çekimden bahsettik, bakıldığında düz bir muhtarın diyaloğu gibi, ancak çekimlerin açıları, pozisyonları, duruşları ile diyaloğu nbc yönetiyor, hazır sürekli kompozisyon karakterler arasında ilişkiyi anlatırken, diyaloglara da eğilelim.
sofrada ne konuşuyorlar ?
muhtar, gurbetçilerin yaşlıları öldüğünde görebilsinler diye gasilhaneli bir morg istiyor. çünkü ölü kokuyor peki en güzel et ne etiydi? kuzu etiydi, ama onun için ne derler? kokuyor derler. yani söz konusu yemek, eğlence, keyif olunca "koku" önemli değil, ama insanların sevdiklerini son kez görmek istediklerinde "koku" problem. öyle mi ? öyle.