Birbirine Çok Benzeyen Ama Akraba Olmayan Canlıları Açıklayan Olay: Yakınsak Evrim
yakınsak evrim, birbirleriyle yakın akraba olmayan tür ve soylar arasında görülen benzer biyolojik özelliklerin oluşumunu açıklayan ve bunları tanımlayan bir terim. temel sebepleri fizik, doğal seçilim baskısı ve kısıtlı kaynaklara erişim yöntemleridir. nasıl mı, şöyle...
doğal ortamdaki kaynakların limitli olmasından mütevellit; canlıların içinde bulundukları ekolojik nişlerde enerjiye en optimal şekilde ulaşma zorunlulukları vardır. bunu başaramayan veya optimal forma sokamayan canlıların varlıkları, kendi nişleri içerisinde enerjiye daha etkin ulaşan canlılar tarafından geçersiz kılınır.
enerjiye en optimal yoldan ulaşan canlı, çevre adaptasyonu da en başarılı canlı olacağından tür olarak popülasyonu artar, yeni yaşam alanlarında hakimiyet kurup, kendi evriminin onu üstün kıldığı koşulları diğer bölgelere yayar. bu bazen öyle bir noktaya gelir ki çevrenin minimal ölçülerde değiştiği durumlarda bu canlılar kendi yaşam habitatları için olabilecek en optimal seviyeye ulaşır ve fazla değişikliğe uğramazlar. tabi dominant canlımız için çevre yayılımı sürdükçe, farklı türden canlıların tek bir besin kaynağı üzerindeki paylaşım ihtimali de arttığından, evrim daima enerjiye daha zahmetsiz yoldan ulaşan diğerini seçerek tek bir vücut planına avantaj sağlayacaktır. (bkz: rekabetçi dışlanım ilkesi) bu da evrimin, organizmaları tek bir ekolojik niş için tek bir uzmanlık yöntemine zorlamasıdır.
pek tabii ki bu ekolojik nişler zaman içerisinde ufak değişiklik göstermiştir fakat mücadelesi verilen kaynaklar aynı kaldığı için bu kaynaklara ulaşım için üretilen çözümler de benzerlik gösterecektir. hatta deniz canlılarındaki yüzgeç ve kuyruk ile sağlanan hareket yetisinin tüm gruplardan canlılar için ortak özellik haline gelmiş olması gibi bu işi yapmanın tek efektif yolu da olabilir ki bunun da sebebi fiziktir.
su içerisindeki bir kütle için maksimum sürüklenme eğrisi ancak bu fiziksel yapı ile mümkün olabileceğinden evrimin nihai çözümü de en optimal durum olmak mecburiyetindedir. yani çevresi için en efektif çözüme kavuşmak durumunda olan canlıların, benzer çevre koşullarında aynı sonuca ulaşmaları şaşırtıcı değil kaçılınmazdır.
belki de en ilginç örneklerinden biri hiç kuşkusuz, diğer memeli gruplarından izole bir ekosistemde yaşayan thylacosmilus'ın smilodon gibi aşağı kıvrık uzun diş gelişimidir. dışarıdan bakıldığında oldukça uç bir evrim çıktısı olarak görülen (hatta bazen işlevselliği bile sorgulanan) bunun gibi bir uzvun dahi aslında temel bir gereksinim için ortaya çıkmış nihai bir çözüm olabileceği gerçeği olağanüstüdür.
ışığa duyarlı bir hücre olarak, önce anthropodlarda sonra memelilerde farklı zamanlarda gelişen göz de yakınsak evrimin avcılardan korunmak ve besin kaynaklarına hızlı yoldan erişim sağlamak adına ürettiği ortak çözümlerden biridir.
yine farklı bir örneğine dinozorlarda birbirinden bağımsız olarak iki defa gerçekleşen iki ayaklı etçil vücut planıyla rastlamak mümkündür:
kaldı ki daha yakına ve tür olarak kendi tarihimize geldiğimizde dahi örneklerini görmek mümkündür bu evrimin. türümüz olan homo sapiens sapiens şu anki beyaz ten genini 11.000 ila 15.000 yıl öncesinde geliştirmişken, neanderthaller 50.000 yıl öncesinde bu karakteristiği gösteriyordu. yani beyaz ten insan türlerinde bir çevre adaptasyonu olarak birbirinden bağımsız iki defa gerçekleşmiştir.