Bireylerin, İlişkilerini Ne Zaman ve Niçin Bitirebileceğini Açıklayan Sosyal Mübadele Teorisi
1964 yılında blau tarafından geliştirilmiş bu teorinin özünde "davranış, ilgi, değer ve iletişim" gibi kavramlar yer almaktadır
sosyal mübadele teorisinde iki taraf arasındaki somut veya soyut alışverişten bahsedilmektedir ve bu ilişki ödül ve maliyet ekseninde açıklanmıştır. bu çerçevede ekonomik davranışlara benzemektedir. sosyal açıdan en çok getiri sağlayacak ve en az zarar verecek davranışlar ile ilişki biçimlenir.
birbirine bağlı bu davranışların; belirli koşullar altında, mevcut ilişkinin kalitesini artıracağı düşünülmektedir. bu koşullardan biri de davranışların ödüllendirilmesidir. davranışlar ne kadar ödüllendirilir ise bireyler o yönde hareket etmeye devam edecektir. yani ödül ne kadar büyükse ya da katlanılan maliyet düşükse ilişki başarılı olarak görülmektedir. en az maliyet ile en fazla getiri tercih edilmektedir. sosyal mübadele olarak bahsedildiğinden ötürü buradaki maliyetin sadece ekonomik değildir. aynı zamanda "zaman, enerji" gibi bireyde götürüye neden olacak ölçütler de maliyet olarak sayılmaktadır.
sosyal mübadelede ilişkiler karşılıklı ve eşitlik gibi esaslara dayanmaktadır
eğer hissedilen fayda veya maliyet eşit değilse taraflar arasındaki ilişki uzun süreli olarak devam etmez. aynı zamanda gönüllülük esastır. taraflar arasında ilişkiye zorunlu olma durumu varsa süreç olumsuz etkilenmektedir.
sosyal mübadele teorisine birtakım eleştiriler getirilmiştir. örneğin kişinin davranışları, yani mizacı ön plana çıktığı için eleştirilmiştir. bunun nedeni tarafların birbirinin mizacından etkilenerek davranışlarının değişebilir olmasıdır. ayrıca sosyal ilişkilerin fayda-maliyet gibi ekonomik kavramlara dayandırılması da eleştiriye yol açmıştır.
pazarlama alanında ise; sosyal mübadele teorisi, (bkz: ilişkisel pazarlama)ya katkılar sağlamıştır. bu alanda sosyal mübadele işbirliği, güven, bağlılık, paylaşılan değerler, bağımlılık, güç gibi kavramlarla açıklanmıştır.
örneğin;
bu teoride ilişkinin yararının yanında bu yarara ulaşırken maliyetlerin durumu ilişkide önemlidir. şu denklemle ilişki devam ettirilir veya bitirilir.
denklem: yarar-maliyet=sonuç
pozitif ilişki:
sonuç>beklenen ise ilişkiye devam et
negatif ilişki:
sonuç
not: yararı ödül gibi, maliyeti de riskler gibi düşünebiliriz. yarar arkadaşlık, sosyallık, eğlence vs.; maliyetler harcanan zaman, para, emek vs.
konuyla ilgili filmler:
1. the wolf of wall street (bkz: #47344905)