Çernobil'de 4. Reaktör Can Çekişirken Basılan Acil Durum Butonu: AZ-5
az-5, çernobil faciası'nda patlamaya yol açan zincir olaylarda önemli katkısı olan bir acil durum stop butonu.
orijinal fotoğrafta, üstteki 3'lü sırada ortada üzerinde a3-5 yazıyormuş gibi olan buton.
butonun görevi, sovyet dizaynı olan rbmk-1000 reaktör çekirdeğinde kullanılan, %2 u-235 ile zenginleştirilmiş uranyum dioksit yakıtına, fisyon reaksiyonunu yavaşlatmak/durdurmak amacıyla grafit çubukların daldırılmasını sağlamak.
kaynaklarda eps-5 (emergency protection system-5) diye de geçiyor. rusça orijinali avariynaya zashchita (acil koruma) olduğundan az-5 diye biliniyor. 5 ise en yüksek acil durum seviyesi olan 5'ten geliyor.
az-5 butonuna, çernobil nükleer santrali'nde yer alan 4 reaktörden, reaktör 4'ün operatörlerinden aleksandr akimov'un bastığı söylense de butona kimin bastığı kesin olarak bilinmiyor.
çernobil'de 4. reaktörün can çekiştiği anda basılan az-5 butonu, ne yazık ki ters tepki yaparak reaktörü soğutmaktan ziyade daha kötü bir duruma sokmuştur. buton tasarlanırken bilinmese bile bugün bu durumun nedeninin bor kontrollü çubukların ucundaki grafit olduğu söyleniyor.
chernobyl dizisi, 3. bölümü itibarıyla da bu durumu teyit ediyor gibi gözüküyor çünkü toptunov, dizide 'az-5 butonuna bastığımız anda reaktör patladı' gibi bir ifade kullanıyor.