Charles Dickens'ın, Telif Hakkını Ne Yapıp Ne Edip Korumak İçin Başvurduğu İlginç Yol
dickens, eserlerini izinsiz uyarlamalardan korumak için yoğun çaba sarf etmiş bir yazardır... viktorya dönemi ingiltere'sinde telif hakları yalnızca sahne için üretilmiş eserleri kapsadığından romanlar telif hakları korumasından mahrum kalıyordu. bu nedenle roman türündeki eserler hiçbir ödeme yapılmaksızın ve izin alınmaksızın sıklıkla sahneye uyarlanıyordu.
bu durumdan en çok etkilenen yazarlardan biri olan charles dickens en nihayetinde bir çözüm buldu. 1860 yılının noelinde yayımlanan "a message from the sea" isimli öykü kitabını aynı zamanda sahne eseri olarak da yayımladı.
ancak yine de 1861'in ocak ayında söz konusu öykü kitabı izinsiz olarak sahneye taşındı. bunun üzerine dickens tiyatronun müdürünü yasal işlem başlatmakla tehdit etti ve öykünün sahne eseri versiyonunun da yayımlandığını the times'a yazdığı mektupla herkese duyurdu.
bu olayın ardından dickens, "great expectations" romanının 1861 ağustosunda tefrika süreci tamamlanır tamamlanmaz bir kez daha aynı yönteme başvurarak sahne dramatizasyonunu yayımladı.
böylece hem öykü hem de roman bir sahne eseri hüviyeti kazandığından telif koruması altına girebildi.
ancak yayımlanan bu dramatizasyonlarda bir farklılık vardı. öykünün ve romanın sahne uyarlamasını içeren söz konusu eserlerin cildinin üzerinde g. holsworth ismi yazıyordu. ayrıca roman ile oyun arasında ciddi farklar bulunuyordu. bu nedenle bu dramatizasyonları dickens'ın bizzat yapıp yapmadığı konusu belirsizdir. bununla birlikte söz konusu eserlerin uzunca bir süre sahnelenmediği düşünülürse bu telif hamlesinin dickens'ın arzuladığı sonuçları verdiği açıktır.
kaynaklar:
andrew gasson, a message from the sea, 2010, https://www.wilkie-collins.info/…lay_messagesea.htm
philip v. allingham, who wrote the 1861 adaptation of great expectations, 6 mayıs 2003, https://victorianweb.org/…t/adaptations/pva334.html
yvonne griggs, the bloomsbury introduction to adaptation studies: adapting the canon in film, tv, novels and popular culture, 2016, s. 78.