Çin'de Bir Üretim Çiftliğinden Kaçan 1 Milyon Hamam Böceğinin Tuhaf Hikayesi
çin halk cumhuriyeti ülkesi, doğamızda envai çeşit dünya nimeti ve cennet tahamı dururken nerede iğrenç bir malzeme varsa onda arar şifayı ve gıdayı. bazen düşünmeden edemiyorum; belki de hakikaten onlar haklı ve biz yanlışız. çünkü bu geleneksel mutfak ve şifa yöntemlerinde taassup derecesinde ısrar ediyorlar binlerce yıldır. hem geleneksel ilaç, hem de gıda olarak tüketmek noktasında ısrar ettikleri bir yaratık daha var ki o da hamam böceği.
gıda olarak işi hamam böceği sushi trendine kadar vardırdılar. sushinin tüm tekniklerinin kullanarak yapıldığı hamam böcekli california roll'u tatmak istemem açıkçası.
"yiyeceklerse yesinler, isterlerse bir taraflarına soksunlar, bana giren çıkan yok" da diyemiyoruz artık çünkü hayvandan insana zıplayacak zoonotik yeni bir hastalık insanlık alemine yeni yeni pandemiler yaşatabilir diye endişe ediyoruz. fakat çinli bu; yerinde durmuyor ve suratımıza şak diye çarpıyor geleneksel hamam böceği ilacını. diyor ki, bu böcek hastalık değil, şifa veriyor! biz hamam böceklerinin kolera'nın bile taşıyıcıları olduğunu düşünürken, onlar "hayır, aksine hamam böceği ilacı tümörleri küçültür, mide rahatsızlıklarını iyileştirir, metabolizmayı güçlendirir" diyorlar.
çin'de hamam böceği sektörü yıllar içinde devasa boyutlara ulaştı ve hamam böceğinin tıbbi bir mucize olduğuna dair kuvvetli inançları, eskiden daha basit yöntemlerle elde ettikleri hamam böcekleri için adeta birer beş yıldızlı otel konforunda inşa ettikleri yüksek teknolojili fabrikalarda üretim yapmalarına doğru taşıdı bu işi. wang pengsheng isimli çinli bir müteşebbis de, gelişen ve büyüyen pazara bakarak, normal hayatta kendisinin ve ailesinin de kullandığı hamam böceği ilaçlarını ve ilacın ham maddesi olan hamam böceklerini üreten devasa bir işletme kurmak amacıyla kolları sıvadı.
önden bir hamam böceği çiftliği kuracaktı, ardından çiftliğini ek teknolojilerle destekleyerek içeriğinde hamam böceği kullanılıp elde edilen ilaçları da üretecek devasa bir kompleks tesise dönüşecekti yatırımı. yılda 6-7 milyar adet hamam böceği üreten diğer firmalar gibi dev bir marka oluşturmak istiyordu. 1 milyon yuan para harcayıp tesisin ilk halini oluşturdu. sadece periplaneta americana türü hamam böceği yumurtalarına 150 bin yuan'dan fazla yatırım yaptı. herşey yolunda giderse parıltılı bir iş yaşamı ve sağlam bir gelecek onu bekliyordu. evet, wang pengsheng hamam böceği krallığı kurmak üzere emin adımlarla tırmanıyordu basamakları.
her şeyi hesaplamıştı. ilk başlarda, üretimine başladığı periplaneta americana hamam böceğinin yumurtalarını dışarıdan satın alacak, daha sonraları kendi damızlıklarını üreterek tamamen öz kaynakları ile üretime devam edecekti. tesisin asgari tüm güvenlik önlemlerini de almıştı. tesisi kolaçan eden gündüz ve gece bekçilerini de istihdam etmeye başlanıştı. bu şartlarda her şey yolunda gidiyordu.
geleceğin hamam böceği kralı adayı wang, 2013 yılı bahar aylarına denk gelen bir gün, yoğun geçen tempolu bir iş gününün ardından, üzerinde tatlı bir yorgunluk ile evine gitti. kendisine, ailesiyle birlikte severek yedikleri bol acılı sichuan biberi içeren bir hot pot ziyafeti çekti. biraz sohbet muhabbet derken vurdu kafayı ve yattı. sabaha kadar aralıksız bir uyku çekecekti ve sabah erkenden yeniden işine gidecekti. gece yarısı alışılmışın dışında bir vakitte telefonu çaldı ve onu uykudan uyandırdı. hamam böceği fabrikasının gece güvenlik görevlisiydi arayan. acaba ne olmuştu bu saatte? içine bir korku düştü ve wai diyerek telefonu açtı. güvenlik elemanı nefes nefese ve endişeli bir sesle "patron, sabote edildik!" dedi...
ne olduğunu anlayamamıştı ama "hemen geliyorum" dedi, kalktı ve hayallerinin hamam böceği üretim tesisine doğru yola çıktı. mekana geldiğinde gördükleri karşısında şok olmuştu. yumurtadan çıkan ve beslenip büyütülen, sayıları yaklaşık 1 ila 1.5 milyon arasında olduğu tahmin edilen canlı hamam böceklerinin bulunduğu bölge sabote edilmişti. bunu pazardaki hırslı bir rakip de gerçekleştirmiş olabilirdi, kıskanç ya da yakınlarında hamam böceği üretilmesinden hoşnut olmayan sinirli bir komşu da... neticede tüm sermayesi olan hamam böcekleri çiftlikten kaçmıştı işte.
etrafta halâ uçuşan kaçışan 300-500 hamam böceği vardı ama milyon civarında hamam böceği, belki de fazlası dış dünyaya kaçıp gitmişti. o anda yıkıldı kaldı. hayallerini gerçekleştireceği yolda bundan daha büyük bir yol kazası olamazdı. 1.5 milyon yuanlık yatırım an itibariyle dışarda salına salına geziniyordu.
gün ışıdığında olayın boyutları da ortaya çıkmaya başladı. wang pengsheng, satacağı her 1 kg'lık hamam böceğinden 180 dolar kâr elde etmeyi planlamıştı. velakin, milyonlarca yuanlık bir zararla karşı karşıya kalması bir yana, hemen olayın ertesi sabahı karşısında çin halk cumhuriyeti hastalık önleme merkezinden 5 adet yetkiliyi bulmuştu. çünkü, wang'ın çiftliğinden kaçan milyonlarca hamam böceği etraftaki soya fasulyesi ve mısır tarlalarını istila etmiş durumda mahsülleri yemekle meşguldü. hatta ve hatta kaçak hamam böcekleri yakınlardaki bir püskevit toptancısının deposuna da saldırmış ve püskevitleri yemeye koyulmuşlardı. anlaşılan wang'ın zararı kendi işletmesinin mahvolması ile kalmamış, hamam böceklerinin zarar verdiği herkesin toplam zararlarını tazmin etme mecburiyeti noktasına kadar çıkmıştı.
devlet, kısa bir süre içinde olay yerine ilaçlama ekipleri yolladı. tarlalara ve işletmelere dadanan milyonlarca hamam böceği ilaçlanarak itlaf edildi. bölgedeki soya fasulyesi ve mısır rekoltesi o yıl için sıfır çekti. wang'ın rekabete girmeyi planladığı jiangsu eyaletindeki bir diğer hamam böceği tesisi piyasada daha fazla güçlendi. talihsiz müteşebbis wang pengsheng ise uzun süre kendisine bu sabotajı yapan namussuz şerefsizi aradı ama bulamadı.
son tahlilde, tüm iğrençliğine rağmen keşke hamam böceği tüm hastalıklara deva olan mucize bir haşerat olsaydı da, çin geleneksel tıbbının icra edicileri tabiattaki diğer nadide canlılara dokunmak psikozuna delicesine yakalanmasaydı diye iç geçirmiyor değilim. bu sayede on binlerce gergedan, bengal kaplanı ya da milyonlarca pullu pangolin halâ hayatta olabilir ve gezegenin biyolojik zenginliği sürdürülür durumda kalabilirdi.
kaynaklar: smh.com.au, abc.net.au, youtube-bb, smithsonianmag.com, south china morning post