EDEBİYAT 20 Ocak 2021
16,5b OKUNMA     359 PAYLAŞIM

Çok Satanlar Listesine Girmeyi Başaran İlk Popüler Bilim Kitabı: Gen Bencildir

Richard Dawkins'in 1976 yılında yayımladığı Gen Bencildir (The Selfish Gene) kitabı, çok satanlar arasına girmeyi başaran ilk popüler bilim kitabıdır.

kitabın ana fikri, genlerin sonsuza kadar var olma oyununda genlerin kullandığı birer araç, öne sürdükleri bir piyon olduğumuz düşüncesidir. dawkins'e göre genler kendilerini kopyalamak için ve yaymak için her yolu dener. örneğin çocukları için kendini tehlikeye atan bir anne hepimizi fedakârlığıyla duygulandırır ama bencil gen teorisine göre anneye hükmeden genler çocuklarda var olan kopyalarının çoğalma ihtimalleri daha yüksek olduğu için anneyi feda eder.

aile, arkadaş çevresi, millet gibi kavramlar genlerin çıkarları doğrultusunda örgütlenmiş yapılardır. ülkesi için ölüme giden asker diğer ait olduğu milletin taşıdığı genlere sahip olduğu ve o genleri korumakla görevli olduğu için ölüme gider. kısacası bizim fedakarlık olarak gördüğümüz haraketler bencil genlerin kendilerini kopyalamak ve korumak için geliştirdikleri yöntemlerdir.

evrime gen merkezli bakılması evrimin karşılaştığı birçok soruna çözüm getirmiştir. kısır ve kraliçeye hizmet etmekten başka bir amacı olmayan işçi arı aslında gen acısından ilerleyen bir evrimin ürünüdür. kraliçe'nin yaşayıp çoğalması aynı genlere sahip işçi arının da çıkarınadır. birine yardım ettiğimizde iyi bir insan olduğumuz için değil aynı genlere sahip olduğumuz ve bu yardım genlerin çıkarına olduğu için yardım ederiz.

kitapta ortaya atılan iddia , yazıldığı tarih 1976 olmasına ve o tarihten sonra genler ve dna ile ilgili çok sayıda araştırma yapılmasına ve gen haritasının çıkarılması gibi devrim niteliğinde çalışmalar yapılmasına rağmen geçerliliğini sürdürülmektedir. kitapta aynı zamanda "extended fenotype" yani genişletilmiş fenotip adı verilen ve kültür konusunun incelendiği bir bölüm de vardır. fenotip dış görünüşünüzü etkileyen genleri içeren bir kavramken genişletilmiş fenotip kültürümüzü, davranışlarımızı ve etik değerlerimizi inceleyen bir kavramdır. dawkins "meme" adını verdiği kültürel genlerin de aynı dna'mizda yer alan genler gibi kendilerini kopyalamak ve hayatta kalmak istiridyelerinden bahseder. örneğin tanrı inancı fikri girdiği zihinden başka zihinlere de girmek, kabul etmeyeni de öldürmek isteyebilir. siyasî görüşlerimiz de aynı şekilde geniş çevre de kabul görmek, tıpkı bir virüs gibi zihinden zihne yayılmak eğilimi içindedir.

dawkins'in ortaya attığı "meme" kavramı günümüzde internet ortamında ve sosyal medyada bizim "caps" dediğimiz resim altı yazılara yabancıların verdiği isim olarak kendini göstermektedir. ilginç bir resmin altına yazılan komik bir yazı başkaları tarafından kopyalanarak milyonlarca insanın "beğendiği" ya da "retweetledigi" kültür genlerine dönüşerek kendilerini yayarlar.

richard dawkins her ne kadar günümüzde din ile ilgili yaptığı tartışmalarla bilinse de evrimsel biyoloji acısından çok önemli ve biyoloji bilimi var oldukça okunacak bir kitaba imza atmıştır.

https://www.theguardian.com/…and-up-adam-rutherford