BİLİM 21 Temmuz 2016
42,4b OKUNMA     1136 PAYLAŞIM

Dünya Dışı Yaşam Arayışları Konusunda Umutları Artıran Olay: Drake Denklemi

Evrendeki insan dışı canlı arayışında umut sağlayan bir denklem olan Drake Denklemi'ne gelin biraz daha yakından bakalım.
iStock.com

bu denklem esasinda olabilecegi kadar kesin bi denklem.. 

sorun parametrelerin bilinmemesinde.. o zaman ne anladim bu isten deniyordur eminim.. ama amcam kendimize ya da cevremize bakarak tahmin yurutebilecegimiz kucuk problemlere bolmus bunu (bkz: divide and conquer) ki sonucta bu seti arastirmalarinda kullanilan birsey.. denklemin tek kotu yani iste belirsizlikler.. ama sonucta ne bekliyoduk ki; birinin cikip "evrende 375 dene akilli uygarlik var, hadi dagilin gidin basimdan" demesini mi?.. neyse denklemi aciklayip anlam kazandirmaya calisalim bari:

nr* fp ne fl fi fc l

n: haberlesebilen uygarlik sayisi (number)

r*: uygun yildizlarin (gunes benzeri) olusma hizi (rate of star)
samanyolunda bu cins 10 milyar yildiz olsa 10 milyar yildan yaklasik 1 verir (toplam 200 milyar yildiz oldugundan 20ye kadar yolu var)..

fp: o yildizlardan cevresinde gezegen olanlarin orani (fraction of planet)
son yillarda kesfedilen gezegen sistemleri babinda 0.1'den, bu cins yildizlarin cevresinde gezegen zaten olusur seklinde 1'e kadar gidiyor..

ne: bu gezegen sistemlerindeki yasama elverisli gezegen sayisi (number of earthlike?)
buna 1-2 deniyor genelde.. gunes sisteminde misal bi bilinen dunya var..
bir de sunu aciklayalim.. bu sayiyi suyla havayla iliskilendirmek denklemi cozen insanin zevkine kalmis birseydir.. bu sayi olabilecek tum olasiliklari icerir.. eger venusun +300 derecesinde, ya da marsin -50 derecesinde de yasam olusabilir diyorsaniz misal +2 ekleyin..

fl: bu gezegenlerden uzerinde canli olusanlarinin orani (fraction of life)
genel gorus yasamin olusma ihtimali varsa eninde sonunda olusacagi seklinde, yani oran 1..

fi: bu canlilardan akilli olanlarinin gelisebilme orani (fraction of intelligent)
ayni sekilde (darwin mi demis bunu?) "canli varsa eninde sonunda bu noktaya evrimlesir"den dolayi 1..

fc: bunlardan haberlesenlerin orani (fraction that communicate)
benzer sekilde akilli varliklarin sonucta haberlesmeye gececekleri mantigiyla 1 yada 1e yakin..

l: haberlesebilir uygarliklarin yasam suresi (longevity)
denklemin en sakat noktasi.. kendi uygarligimizin bile ne zaman ne olacagini bilmedigimizden biraz atmasyonla kaliyor bu.. sonucta insanoglu haberlesmeye (bu kelimeyi konusarak haberlesmekten ziyade gezegen disiyla haberlesmek manasinda kullaniyoruz burda) baslayali sadece 100 yil oldu desek yeridir.. ne olacagimizi kestirmek de guc.. 100den milyonlara kadar gidebilir..

simdi bunlari toplayip bi tahmin yapsak; sirayla (1, 0.1, 1, 1, 1, 1, 10bin) kullansak bu bize samanyolunda 1000 uygarlik var der..

samanyolunu yaklasik 50bin isik yili yaricapinda bir disk olarak dusunsek (3. boyutu sallayalim), bu her uygarlik icin ortalama yaklasik 1500 isik yili yaricapinda bir alana tekabul eder.. simdilik cok heveslenmemek icin bir neden ama umudu yitirmemek icin bir sebep..