Dünya'daki Canlı Yaşamını Derinden Etkileyen 5 Büyük Kitlesel Yok Oluş
gezegenimiz üzerinde yaklaşık 4 milyar yıldır canlı yaşamı söz konusu. bu canlılık zaman zaman kambriyen patlamasında olduğu gibi artmakta zaman zaman ise bazı kitlesel yok oluş dönemleriyle azalmaktadır. geçen 4 milyar yılda kabul edilen 5 kitlesel yok oluş var. daha iyi anlaşılması için yazıyı okurken şu tabloya da göz atmanızı öneririm:
jeolojik zaman tablosu
1- ordovisiyen – silüriyen yok oluşu
kambriyen patlamasındaki muazzam canlı çeşitliliğinin sekteye uğradığı dönem. günümüzden 443 milyon yıl önce gerçekleşen bu olayla ilgili çok az fikir sahibiyiz. oluşum nedeni hakkında volkanik patlama veya gama ışını patlaması sonucu ozon tabakasındaki değişimler söylenmektedir. bu dönemde yeryüzündeki hayatın büyük çoğunluğu suda yaşadığı için denizel yaşam formları daha çok etkilenmiştir. denizdeki hayatın yaklaşık %80'i yok olmuştur.
2- geç devoniyen yok oluşu
günümüzden 375 milyon yıl önce gerçekleşmiştir. yaygın görüşe göre tek bir olayla değil milyonlarca yıl süren bir dizi felaketten sonra gerçekleşmiştir. bu olayların ise küresel soğuma ve okyanuslardaki volkanik aktivitelerin neden olduğu okyanus anoksisi (okyanuslardaki oksijenin tükenmesi) olduğu yönünde görüşler mevcuttur. yine en çok deniz yaşamının etkilendiği bu dönemde %75'lik bir yok oluş söz konusudur.
3- permiyen – triyas yok oluşu
yaklaşık 250 milyon yıl önce gerçekleşen ve dünyada bilinen en büyük yok oluş olarak bilinir. sibirya volkanlarının yüzbinlerce yıldır patlayıp atmosfere yaymış olduğu sera gazı, bol miktarda meteorun çarpması, denizlerdeki oksijenin oranının değişikliği, deniz seviyesinin gerilemesi ve bunların birden fazlasının birlikte görülmesi canlılığın %90'ının yok olmasına yol açmıştır. bir diğer özelliği de böceklere etki eden tek yok oluş olayı olmasıdır. dünya üzerindeki canlıların kendini toparlaması milyonlarca yıl sürmüştür.
4- triyas – jura yok oluşu
yaklaşık 200 milyon yıl önce gerçekleşen bu yok oluş daha çok dönemin kara canlılarını yok etmiştir. %70 oranında bir yok olma söz konusudur fakat garip bir şekilde bitki yaşamının çok az etkilendiği bir dönem olduğu tespit edilmiştir. bu yok oluş bir sonraki jeolojik dönemde dinozorların baskın tür olmasına yardımcı olmuştur. 10.000 yıldan kısa sürmüştür, bu nedenle de iklim değişikliğinden ziyade asteroit çarpması düşünülmüş fakat istenen etkiyi yaratabilecek ve bu döneme tarihlenen bir krater henüz tanımlanmamıştır.
5- kratese - paleosen yok oluşu
günümüze en yakın ve hakkında en çok bilgi sahibi olduğumuz bu olaya 66 milyon yıl önce meksika’nın yucatan bölgesine düşen bir meteorun neden olduğu öne sürülmüştür. yeryüzünün 200 milyon yıldır en baskın canlıları olan dinozorlar ve birçok sürüngen türü tarihe karışmıştır. kara bitkilerinin %35’i, tüm canlı türlerinin ise yaklaşık %70’i bu felakette yok olmuştur. çiçekli bitkiler, kertenkele, yılan ve timsah gibi sürüngenlerin yanı sıra bazı küçük ilkel memeliler bu felaketten kurtulmayı başarmışlardır.