Dünya'daki Türlerin %83'ünü Ortadan Kaldıran Olay: Permiyen-Triyas Yok Oluşu
Nedir bu olay?
yaklaşık 250 milyon yıl önce gerçekleşen permiyen-triyas kitlesel yok oluşu, dünya'da düzenli olarak 50-60 milyon yılda bir gerçekleşen büyük yok oluşlardan en büyüğüdür. kimi bilim insanı 5, kimisi 9 büyük yok oluş tanımlamıştır. o döneme ilişkin bilgiler sınırlı olduğu için nedeni ancak tahmin edilebilmektedir.
permiyen-triyas yok oluşu için bilim insanlarının en çok itibar ettiği neden bir tür süper volkan patlamasıdır.
250 milyon sene önce sibirya'da başlayan büyük ölçekli volkanik faaliyetlerle tetiklenmiştir bu yok oluş. bu küresel felaketle yeryüzündeki türlerin %83'ü yok olmuştur. volkanik faaliyetler yerkürenin ortalama ısısını 5 derece arttırmış, artan bu ısı okyanus diplerinde tutulan milyarlarca ton metan hidratın serbest kalmasına yol açmış, karbondioksitten 20 kat daha güçlü sera gazı özelliğiyle milyarlarca ton metan gazı atmosfere karışmıştır. bu ikinci felaket bir 5 derece daha ısı artışına yol açmıştır.
Tam olarak nasıl meydana geldi?
oksijen yoğunluğunun çok fazla olduğu bir dönem. kelebeklerin, haşerelerin kartal boyutuna yakın boyutlarda olmasına sebep olacak bir bolluk. tırtıllar yılanlar kadar. ağaçlar da güneş'e ulaşma isteği yüzünden gittikçe uzuyor. fakat gövdelerinde esnekliği ve dayanıklılığı arttıracak bir yapı taşı henüz gelişmemiş. bu yüzden rüzgarlarla ve ağırlığıyla devrilerek, canlılığını bu döngüde devam ettirdiler.
daha sonra lignin adı verilen, ağaçlara esnekliği ve dayanıklılığı arttıracak yapı taşı nihayet evrildi ve ağaçlar daha uzun ve daha dayanıklıydı. bu sefer sıra ayrıştırıcılarda. ayrıştırıcılar; lignin’i tanımadıkları için onu ayrıştıramadılar. ağaçlar da tam olarak ayrışmadan, bünyesindeki oksijeni havaya salarak, karbon molekülleriyle birlikte yer altına gömüldü.
yaklaşık 50 milyon yıl sonra termit, lignini parçalayabilen ayrıştırıcı evrildi. fakat o zamana kadar milyonlarca ağaç yerin altına karbonlarla birlikte gömüldü ve metamorfik işlemlerle karbonları kömüre çevirmeye başladı.
250 milyon yıl önce, bugün sibirya olarak bildiğimiz bölgede, volkanik faaliyetler sonucunda, o ağaçlardan oluşan kömürler yanmaya, bu kömür dumanıyla birlikte; atmosfere karbondioksit ve yoğun metan ve sülfür gazı salmaya başlamıştır. radyoaktif kül parçaları da yüzeyde yükselmiştir.
bu olay iklimi bozdu, bozulan iklime çoğu canlı uyum sağlayamadı. sülfirik asit sisi, dünya’ya güneş ışığının girmesini engelledi ve kaçınılmaz son; sıcaklıklar sıfırın altına düştü. mini bir buzul devri.
püskürmeler bittikten sonra asit sisi yüzeye indi fakat karbondioksit gazı havada kalmaya devam etti ve küresel ısınmaya sebep oldu.
küresel ısınma devam ettikçe okyanuslarda; dipteki sular ile yüzeydeki sular yavaşça karıştı. deniz zeminindeki soğuk sular ısınmaya başladı. (yavaşça çünkü bu olay hemen gerçekleşemez. suyun en yüksek yoğunluğu +4 santigrat derecededir. bu sıcaklık en diplerde görülür. (bkz: göllerde sıcaklık tabakalaşması) sular da iyi bir ısı ileticisi değildir, hiç iletmiyor anlamına gelmez. o yüzden bu olay yavaşça gerçekleşmiştir) çökeltilerde donmuş metan gazları da böylece çözünmüş oldu ve gaz fazına tekrar geçmeye başladı ve yüzeye yükselmeye devam etti.
karbondioksitten daha fazla ısıyı absorbe edebildiği için; salınan metan gazı ile ısınmış olan hava daha da ısındı ve ozon tabakası tahrip oldu. okyanusların dolaşım sistemi kapandı. dolaşım olmayan okyanuslarda, oksijen de tükendi. ve denizde canlılık çok ciddi derecede sekteye uğradı.
bu anaerobik ortama, anaerobik yaşam türüne uygun canlılar uyum sağladı ve atık ürün olarak hidrojen sülfür zehirli gazını üretmeye başladılar. bu gaz da karadaki bütün bitkileri ve hayvanları öldürdü.