1. İshal

bir rivayete göre dut yiyen bülbüller ishal olur ve ötmemeye başlar, dut yediği ve ishal olduğu için ötmediği sanılır, ötmek anatomik olarak kuzey yöndeki organ ile vuku bulurken, ishal hadisesi tam aksi, güney yönlü başka bir organ ile alakalıdır, bunları birbiri ile ilişkilendiren halkımızın da nasıl ilişkilendirdiği muammadır. başka bir rivayete göre ise; dut yiyen bülbülün sesi kısılır ve ötemez, dut yediği için sesi kısıldığı ve ötmediği varsayılır...

2. Yorgunluk

dut yemiş bülbüle dönmek: çıkış noktası çok az bilinen, insanın bir anda suskunlaşmasını ifade eden deyim. "dut yemiş bülbül" benzetmesinin gerekçesi ise şudur:

bülbül, dut mevsiminde yavrular. dişi bülbül yavru yumurtadan çıktıktan sonra yuvayı terkeder. yavruyu beslemek babaya kalır. erkek bülbül bütün gün yavruya yiyecek taşır. bu aktiviteden dolayı akşamları yorgun düşer ve dut mevsimi geceleri, bülbüller sadece garip bir "cik cik cik" ötüşüyle bu yorgunluklarını ifade eder. normal zamanlarda bülbüller, geceleri çok güzel melodiler çalarlar (şahsen dinlemişimdir uzun yıllar, müthiştirler). bülbülün bu sessizliğinin dut mevsimine denk gelmesinden dolayı "dut yemiş bülbül" denilmiştir, yoksa bülbülün dut yiyerek susması falan yoktur işin içinde.

3. Eş bulmanın rehaveti

dut yemiş bülbüle dönmek... nedenine ilişkin olarak istanbul üniversitesi zooloji anabilim dalı başkanı prof. osman murathanoğlu'nun görüşü şu şekilde: "erkek bülbül mayıs ayında çiftleşmek için öter. bir süre sonra kendine eş bulur ve ötmeyi keser. tam o sırada da dut ağaçları meyve verir. halk bülbülün susmasını, duta bağlar ama yanlıştır. ikisi arasında bir neden-sonuç ilişkisi yoktur. bülbülün ötmesi ve susması çiftleşmeyle ilgilidir."

Kaçın Kurası Deyimi Nereden Geliyor?