En Korkutucu Hastalıklardan Biri Olan AIDS'in Dünden Bugüne Gelişimi
aids'in ortaya çıkışı
aids, 1980'lerin başında abd'de birkaç erkek eşcinselde ve uyuşturucu bağımlısında tespit edilen kazanılmış bağışıklık yetersizliği sendromu. tam olarak ne olduğu ve nereden çıktığı bilinmediği gibi nasıl yayıldığı da o dönemde tam olarak anlaşılamadığı, bunun yanında salgının kısa sürede çok fazla insanda ortaya çıkması ve hastaları kısa sürede öldürmesi ile birlikte neredeyse bütün 1980'ler boyunca dünya çapında büyük bir paniğe neden olmuş virütik hastalık. özellikle 1984 yılında ünlü hollywood aktörü rock hudson'a bu teşhisin konulması ve bir yıl içerisinde ölümü, hem hastalığın popülaritesini hem de duyulan paniği daha da artırmıştır.
aids'in yayılması
hastalığın özellikle abd'deki erkek eşcinsel topluluğunu vurması ve kısa sürede bu gruptan çok fazla sayıda kişinin bu hastalıkla teşhis edilmesi, 1969'da stonewall isyanı ile başlayan ve 1970'lerde önemli bir ivme kazanan lgbt hareketinin ağır derecede yara almasına ve daha fazla ayrımcılık, korku ve dışlanma ile karşılaşılmasına neden olmuştur. bu panikle beraber, bir şekilde hiv virüsü bulaşmış insanlara yönelik tecrit ve dışlanma durumları artmıştır.
hastalığın özellikle erkek eşcinseller arasında hızla yayılmasının nedeninin sık seks partneri değiştirmek ve güvenli olmayan cinsel ilişkiye girmek(kondom kullanımı o dönemde yaygın değildi), uyuşturucu bağımlıları arasında hızla yayılmasının nedeni ise şırınga değiş-tokuşu olarak belirtilmektedir. bir başka hızlı yayılan grup da, sık kan transferleri yaptırması gereken hemofili hastaları grubu olmuştur. bununla birlikte genel rakamlara bakıldığında bu hastalığın birincil yayılma şekli, ezici çoğunlukla heteroseksüel(karşıcinsel) cinsel ilişkidir.
1980'lerin sonuna doğru hem hastalıkla ve nasıl bulaştığıyla ilgili bilgilerin artması hem de güvenli seks/kondom kullanımı/tek kullanımlık şırınga/kan transferlerinin güvenlik altına alınması vs ve kamuoyu bilinçlendirme çalışmalarıyla panik azalmaya ve hastalığın yayılması kontrol altına alınmaya başlamıştır. ayrımcılık konusunda özellikle abd'de kan nakli sırasında virüs bulaşmış ryan white adlı 14-15 yaşlarındaki gencin okulunda yaşadığı ayrımcılığı ve tecridi medyaya taşıması ve ciddi şekilde popüler olup destek kazanması ile aids konusunda bilinçlenme artmıştır (white 1990'da ölüyor). 1991 yılında freddie mercury'nin ölümü, 1992'de david kirby'nin ölüm döşeğindeki fotoğrafının benetton tarafından reklam olarak kullanılması, 1993 yılında tom hanks'e oscar kazandıran aids hastalarına karşı ayrımcılığa dair philadelphia filmi, aids bilinçlenmesi konusunda kamuoyuna yansıyan önemli kilometre taşlarıdır.
dünyada bunlar yaşanırken türkiye'de neler oluyordu?
türkiye'deyse bu hastalık ülkemize ne zaman sıçrayacak konusu(ve korkusu) gündeme gelmiş, bu merak ülkenin 1985 yılında ilk teşhis edilmiş aids hastası olan mürteza elgin ile giderilmiştir. ulaşabildiğim hiçbir kaynakta bahsedilmemiş ama muhtemelen eşcinsel olan, ülkenin popüler müzik alanındaki kişilerle çalıştığı belirtilen elgin ülkenin gündemine oturmuş, panik türkiye'ye de bulaşmış, elgin yoğun ilgiden bunalınca izini kaybettirmiş, ülke basınında "murti nerede?" korkusu yayılmıştır. 1992'de ölen ülkenin bu en medyatik aids hastasının cenazesi, hastalık bulaşır korkusuyla önce ilaçlı suyla yıkanmış, sonra naylona sarılmış, çinko tabuta konularak bir kireç kuyusuna gömülmüştür (oha!). öte yandan aids ülkemizde hiç bir zaman çok ciddi boyutlarda bir salgına ulaşmadı diyebiliriz. sağlık bakanlığı verilerine göre, mürteza elgin'den beri ülkemizde 4303 hiv pozitif, 921 aids kişi tespit edilmiş(kaçı halen hayatta, bilinmiyor).
günümüzde aids hastalığı
günümüzde aids hala önemi koruyan, ciddi ve tehlikeli bir hastalık olsa da, sahraaltı afrika dışında salgının yayılmasının ciddi şekilde önüne geçildiğinden, dahası bu hastalığı tedavi edici ve virüsün yayılmasını durdurucu tedavilerin geliştirildiğinden söz edebiliriz. öte yandan sahraaltı afrika'da durum ciddi anlamda korkunç boyutlarda, kimi bölgelerde hiv pozitif kişi oranı %50'ler seviyesinde dolaşmakta. bu ülkelerde ortalama yaşam beklentisini kimi yerlerde 40 yaşın altına düşüren, ciddi bir ekonomik çöküş yaşatan ve çok fazla sayıda hiv pozitif yetim çocuğun ortaya çıkmasına neden olan ciddi bir epidemi.
tüm bu gelişmelere rağmen hala toplumsal dışlanma ve önyargı ile karşılaşan hiv pozitif kişilere destek olmak ve toplumda genel olarak aids'e karşı bilinç oluşturmak için kurulmuş pozitif yaşam derneği'ne şu adresten ulaşabilirsiniz.