soru nasıl sorulması gerekiyorsa öyle sorulmalı, en azından mümkün olduğu kadar.

daha pazartesi bu konuyla ilgili berbat bir örnek yaşadığım için çok doluydum zaten, anlatayım. özel bir hastane, muayene için bekliyorum. odaya girdim, kadın jinekolog, daha "merhaba" demeden "şikayetiniz ne?" dedi. "şikayetim yok, rutin kontrole geldim" dedim. "gebe misiniz?" dedi, "hayır, yıllık kontrole geldim" diye tekrar ettim. hem şikayetim yok, hem hamile değilim, allah allah, o zaman jinekolog la ne işim olabilir? kadın yüzüme mal mal bakıp, "evli misiniz o zaman?" dedi. yahu bak rutin kontrol yaptıracak tipte bi hastayım, az çok bundan da bi çıkarım yap artık, di mi? kadına bakıp, "cinsel olarak aktif misiniz diye sormanızı tercih ederim" dedim.

şimdi burada doktorun ne yapmasını beklersiniz? herhalde bana "sana mı sorucam nasıl soracağımı, sen kimsin be?" diye bağırmasını değil! "pardon, ağız alışkanlığı" dese, ona bile razıydım. işte türkiye koşulları falan fıstık de bari. ama ikimiz de biliyoruz ki, bu sorunun uluslararası tıp etiğine uygun olan hali bu değil, ben de senden uygun şekilde sormanı talep etmişim. yani aslında olması gerekeni yapıyorum. soğuk biçimde ama bağırmadan etmeden, bunu benim "buyurmadığımı", sorunun doğru şeklinin zaten bu olduğunu belirttim. göt olup kaldığı için sarılacak yer bulamadı ve alaylı alaylı "sen bu sorudan neden bu kadar rahatsız oldun ki?" dedi. 

bak bak, "rahatsız olduğuna göre bekardır" diye düşünüyor ve aklı sıra, beni utandırmaya çalışıyor. tıp etiği bu mudur sevgili doktorlar? böyle "hııı seni niye gerdi buuu?" tarzı mahalle atışması nedir yani? ben de bu über doktorumuza "çok merak ediyorsanız evliyim, ama bu sorudan rahatsız olmam için bekar olmam gerekmiyor, yanlış bir sorudan herkes rahatsız olur ve olmalıdır da... çünkü medeni durumumla tıbbi bilginin hiçbir alakası yok, hatta yanıltıcı bile olabilir." diyerek son vuruşumu yaptım. 

"bakire değil, evli de değil, ondan bu kadar atarlandı, dur utandırayım da üste çıkayım" hamlesi de boşa giden jinekolog ablamız pıstı, başka bir şeye sarılamayacağı için "ben sizi muayene etmeyeceğim, gidin paranızı iade etsinler, tartışmicam sizinle, siz doktor seçiyorsanız ben de hasta seçiyorum o zaman!" diye söylenmeye başladı. seviyesizliğin diplerinde gezinen doktora bu hastanedeki tek jinekologun kendisi olmadığını, dilersem başka bir doktoru seçebileceğimi, paramı almayı mı yoksa başka doktora görünmeyi mi seçeceğime kendimin karar vereceğini belirttim. bu birinci mevzu. 

ikinci ve daha önemlisi, size fiziksel şiddet uygulamadığı, bağırmadığı, tehdit savurmadığı halde, hatta siz "sen" diye hitap etme cüretini gösterdiğiniz halde size terbiye gereği "siz" diye hitap eden bir hastayı sırf sizi haklı olarak uyardı diye muayene etmeyi reddetmek, daha da ötesinde "ben de hasta seçerim" demek ne demek? hipokrat yeminin nerde kaldı senin? o zaman canı istemeyince hiçbir doktor kürtlere, alevilere, gayrimüslimlere, translara bakmasın, onlar da hasta seçebilsin, öyle mi? kadın doktorlar erkeklere el sürmeyince "pis yobaz" diye haber oluyor (ki olmalı), ama "ben de hasta seçerim" lafının sonu işte tam da burası... doktor olarak sen bu şekilde hasta falan seçemezsin. bu noktada, "ben sizden hizmet almayı zaten istemiyorum artık, ama hastanenin başhekimi x bey'i tanıyorum ve sizi ona şikayet edeceğim, bir doktorun hastasına bu şekilde davranması kabul edilemez" dedim. o ana kadar "sen, sen" diyen jinekolog hanım birden siz'e dönüverdiler. 

odadan çıktım, şikayet formu isteyip olayı yazdım, sonra birebir başhemşire ve başhekime de anlattım, doktor adına özür dilediler sağolsunlar, bu yaklaşımın kabul edilemeyeceğini belirttiler. onlara anlatırken de vurguladığım şuydu, insanlık hali, dil sürçer-alışkanlık olur-soru yanlış sorulur, bu ölümcül bir sorun değil. ama bir hasta, hem de normalde sizin zaten yapmanız gereken şekilde soru sormanızı talep ederse, ona doktor egosu ile "sana mı sorucam" atarı yapamazsınız. "ay benden daha iyi nasıl bilebilir aaaayyy üstüme iyilik sağlık" moduna giremezsiniz, lan en basiti belki ben de doktorum? ortopedistler jinekolojik muayenesini kendisi mi yapıyor, a salak doktor? belki tıp etiği alanında çalışan uzmanım, nereden biliyorsun? nefret edilen doktor egosu tam da bu işte! 

tanrı değilsiniz, hata yapabilirsiniz, özür dilemeyi bilin. bitti, bu kadar basit. bunun lamı cimi yok. ailemde birçok sağlıkçı insan var, çoğunluğu da devlet hastanesinde çalıştı/çalışıyor. bunun kolay bir iş olmadığını gayet iyi biliyorum yani, merak etmeyin. ama eğer benim akrabalarım bir hastaya bu kadar denyoca davranırkarsa, lütfen onları da şikayet etsinler. herkes gereksiz doktor egosuna doymuş durumda. bir "pardon" deyip olayı halletmek varken, "sana mı sorucam lan?" moduna geçilemez. üstelik özel hastanedesin, her hastan için 15 dakikalık aralarla muayenen konmuş, sen daha neyin kafasındasın?

bu, ilk kez ve son kez gittiğim bir jinekologdu, tek sebebi de o gün o hastanenin yanında işim olması ve bu rutin kontrolü de aradan çıkarıp zaman kazanma isteğimdi. tabii türkiye'de yaşıyoruz, bizim neyimize böyle lüksler! bilinmeyen her şey, bir sinir harbi ihtimali! normalde gittiğim ama o gün izinde olduğu için ona gidemediğim bir jinekologum var, şimdi de kendisine ilk gittiğimde onun nasıl yaklaştığını anlatayım, farkı görün.

- merhaba, hoş geldiniz, adınız?

- cinsel olarak aktif misiniz?

- cinsel ilişki sıklığınız nedir? düzenli bir cinsel hayatınız mı var? (bu esnada yanına girmeden önce doldurduğum formdan evli olduğumu zaten görmüştür)

- partner değişiminiz nedir, tek partner mi çoklu partner mi?

evli olduğumu gördüğü halde, bunları olması gerektiği şekilde sorduğu için şaşkın ve mutlu ben...

bilgileri kağıda işaretleyen doktor kafasını kaldırır, şaşkın ve mutlu yüzüme bakıp gülümser, "medeni haliniz benim ihtiyacım olan tıbbi bilgileri sağlamıyor sonuçta, di mi?" der, göz kırpar. "tabii, tabii" der gülerim.

sonuç: bu ikisi de türkiye'de doktor. ikisi de özel hastanede doktor. ilki okmeydanı'nda, ikincisi de balat'ta. ilkine ilk kez gittiğim için profilini tam bilmiyorum ama muhafazakar ağırlıklı olduğunu tahmin ediyorum, ikincisinin ise eyüp ve fatih'ten gelen tonla hastası var, yani mesele muhafazakar hastaysa muhafazakar hastayı dibine kadar yaşıyor, ama soruları sorması gerektiği şekilde soruyor (en azından bana öyle sordu) tıbbi bilginin benim medeni halimle hiçbir ilgisinin olmadığının farkında. "evli misiniz?" diye sorup evliysem hemen aktif cinsel hayatım olacağını düşünmüyor, çünkü vajinismus olabilirim. ille tek partnerli olacağımı düşünmüyor, belki açık evlilik yaşıyoruz? "şikayeti yok, gebe de değil, rutin kontrolde işi ne ki?" diye mal mal bakmıyor yüzüme, tam aksine bakire olsun olmasın, her kadının her sene kontrole gitmesi gerektiğinin farkında. yani şimdi hiç tırı vırı yapmayın, mal bir doktorsanız mal bir doktorsunuzdur, bu kadar. boşuna kendinizi aklamaya çalışmayın, onun yerine kendinizi düzeltmeye çalışın. her mesleğin iyi ve kötüleri vardır, konu da kapanmıştır.

Bu soruyu yanlış bulanların yanı sıra doğru ve olması gerektiği gibi bulanların sayısı da az değil.

aslında bazen bu soruyu sormak zorunda kalan jinekologdur. annesiyle gelen her kişiye tutup da "cinsel hayatınız var mı?" gibi bir soru sormak mümkün değil. her zaman doğru cevap da alınamaz. nasıl bir toplumda yaşadığımızı unutmamak lazım. bu şekilde sormak bazı hastalar için küfür gibi algılanabiliyor. hastanın ya da annesinin bakışlarından ve verdiği cevaptan anlaşılabiliyor zaten "ne demek istiyorsun sen? ağzına sıcarım senin" demek istediğini.

jinekolojik muayene öncesi hastaya vajinal muayene yapılıp yapılamayacağının mutlaka öğrenilmesi gerekir. bazen en kolay ve karşıdaki insanın en rahat cevap verebileceği soru "evli misiniz, bekar mısınız?" olur.

jinekologun akıllıca davranıp karşısındaki insana ve o andaki ortama göre soru yöneltmesi gerekir. karşısındaki kişinin sorduğu soruyu doğru anlamış olduğundan emin olana kadar sorularını çeşitlendirir. hasta da yanlış anlaşıldığını düşünüyorsa müdahale edip doğru olan cevabı verebilir.
"evli misiniz? bekar mısınız?" sorusu genellikle istenilen cevabın alınamadığı ve yanlış anlaşılmaya açık bir soru.
"cinsel ilişkiniz var mı/oldu mu?" sorusu bazı kişiler için küfür niteliği taşıyan bir soru.
"vajinal muayene yapabilir miyiz?" sorusu bazen anlaşılamayan bir soru.

şöyle örneklerle de karşılaşılabiliyor.

dr: evli misiniz?
50 yaşındaki hasta: evet!! (aslında demek istediği, çüş artık bu yaşta insan bekar olur mu?)

dr: evli misiniz?
50 yaşındaki hasta: hayır.
dr: o zaman vajinal muayene yapamayacağız.
50 yaşındaki hasta: yok yapabilisiniz. eşimden ayrıldım/vefat etti.

dr: vajinal muayene yapabilir miyiz?
hasta: evet, tabii. (muayene faslına geçilince anlaşılıyor ki neye evet dediğinden haberi yok)