Genel tavsiyeler

başlangıç düzeyindeyseniz ilk önce düşünce tarihi ile ilgili özet bilgiyi içeren roman formatında yazılmış sofie'nin dünyası adlı kitabı ya da buna eşdeğer bir eseri okuyunuz. herhangi bir zamanda herhangi bir düşünürün yazdığı eserin ya da yaptığı tartışmanın kökleri derinlere, eskilere uzanır. bu hikmete binaen düşünce tarihinin genelinde temel düzeyde haberdar olmayan kişi bugün ya da tarihin herhangi bir döneminde yapılmış bir tartışmayı derinlemesine anlamayacaktır.

ortalama düzeyde iseniz yani düşünce tarihinin genelinden haberdarsanız ve artık filozofların metinlerini ya da bu metinler üzerine yazılan yazıları doğrudan okuyup değerlendirebiliyorsanız; genelde ihmal edilen bir nüansı dikkate almanız gerekmektedir. bu da her felsefi metnin ya da her türlü metnin kendi tarihsel bağlamında ele alınması gerektiğidir. bir metin yazıldığı tarihin ve coğrafyanın siyasi, sosyokültürel ve ekonomik koşullarından bağımsız değerlendirilemez. örnek verecek olursak eğer magna carta(büyük özgürlük fermanı) belgesinin nerede, hangi siyasal ve sosyal koşullar altında kaleme alındığını bilmezseniz yapacağınız değerlendirme havada kalacaktır. kısaca aristo'yu 20. yy'la taşıyıp boynuna kravat takmayın, hegel'i 12. yy bağdat'ına götürüp gusül abdesti aldırmayın değerli arkadaşlar.

ileri düzeyde iseniz yani artık kendi fikirlerinizi ifade edip tartışabiliyorsanız özgünlüğünüzü ortaya koymanız gerekmektedir. çünkü felsefenin tabiatı bunu gerektirir. tüm ciddi düşünürler ya bir felsefi okuldan gelir ya da bir okul kurar ancak bu onların özgün olmadıkları anlamına gelmez. kant'ın salt aklın kritiği adlı kitabından alıntı elbette yapabilirsiniz. ancak yazdıklarınızın tamamı çetin metin bölümlerinden ibaret olmamalı. merak eden o kitaplara zaten ulaşır ve kant'ın ne dediğine bakar. şimdi burada özgünlüğün aklıma gelen bir kaç çeşidi var onları ifade etmeye çalışayım.

1. büyük düşünürlerin yaptığı gibi doğrudan antik yunandaki eserlere referans vererek yeni, çağdaş ve geniş bir düşünce sistemi kurmak. bu çoğumuzun gücünü (ve zamanını) aşan bir şey.

2. yazılmış eski ve yeni metinler üzerine onları açıklayıcı eserler yazmak yani "şarihlik". ibn rüşd'ün çalışmaları bunun en güzel örnekleridir. bu da zor iş bizim için.

3. çağdaş (ya da klasik) felsefi metinleri kendi mizacımıza, kültürümüze, düşünce yapımıza göre okumak, anladıklarımızı özetlemek, derleme yapmak ve iyi ya da kötü, kendi düşünce geleneğimize göre yorumlamak... siz ne düşünüyorsunuz söz konusu olan meselede kardeşim? önemli olan bu. eleştirini yap, sentezini yap, analizini yap ama zaten yazılmış olanı kuru kuru tekrar etme. eğer adama katılıyorsan, kendine özgü nedenlerini sırala. şu şu sebepten adam doğru diyor de. yani "kendinden" muhakkak bir şeyler olsun şeker kardeşim.

bunlar özgünlük üretir. yanlış, eksik, hatalı olabilir ancak özgünlük bir "düşünür" için vazgeçilmez bir özelliktir. özgünlük yoksa papağanlık vardır. bir metin hakkında salt bilgi veriyorsanız ya da o metni aynen veya parçalı bir şekilde kendinizden bir şey katmadan, yorumlarınızı, eleştiri ve analizlerinizi eklemeden paylaşıyorsanız değersiz bir iş yapıyorsunuz demektir bu. felsefe tarihinde saçma sapan fikirleri olan bir çok düşünürün ismi vardır ancak başkasını tekrar edip kendinden bir şey katmayan hiç kimsenin ismi yoktur.

Madde madde önemli noktalar

- mantık neymiş, öğrenin.

- mantık neden formel bir disiplindir, onu da öğrenin. formel disiplin nedir onu da öğrenin.

- yaradana sığınıp bir filozofun kitabını elinize alıp başlamayın. muhtemelen şapşallaşırsınız. felsefeye giriş diye yöntemi açıklayan güzel kitaplar mevcuttur çevrenizde, genelde filozof değil felsefeci elinden çıkmışlardır, onlardan bir tane edinin.

- felsefeye tanrıyı tartışarak başlamayın. o sonraki mesele. önce akıl yürütmeyi öğrenin. yürümeden koşulmaz.

- felsefe adamı delirtmez. bakış açısını değiştirebilir, ama bu genelde iyi bir şeydir.

- düşünmeyi sevin. sıkılma organınızı aldırın. takıntılar faydalı şeylerdir, çünkü özellikle platon, aristoteles gibi ihtiyarların sittin sene önce yazılıp milyon çeviriden değişiklikten geçmiş işlerinde bir paragrafı çözümlemek için beş on kere okumak gerekli olabilir. (parmenides'i ilk okumada şakır şakır anladım demeyin, döverim.)

- kant, hegel gibi abiler başlamak için seçebileceğiniz en kötü yerlerdir. önce bu adamlar buraya nereden geldi diye bir bakın. felsefe tarihi olmadan çakılıp kalmanız çok büyük bir olasılıktır.

- antik yunan nedir öğrenin. ciddi ciddi okuyun. katılmasanız bile hayran olun.

- felsefeyle ilgilendiğinizi duyunca malum hakan peker şarkısını söylemeye başlayanların ağzını burnunu kırın. felsefecilerin de ara sıra deşarj olmaya ihtiyacı vardır.

- ahkam kesmeyin. mantık ile konuşun.

- diyalog nedir öğrenin.

- diyalog'un var olabilmesi için ön şartlardan birinin (hatta en önemlisinin) ikna edilebilirlik olduğunu öğrenin.

Kapsamlı bir okuma listesi

buraya benim gibi felsefeye nasıl başlayacaklarını bilmeyenler için bir okuma listesi bırakıyorum. illa bu listeden şaşmayacaksınız demiyorum çünkü gözlemlediğim kadarıyla bir çok önemli eser bu listede yok. lakin yolumuza güzel bir ışık tutacağı yadsınamayacak bir gerçektir.

okuma listesi yanlış hatırlamıyorsam -zira askere gitmeden önce notlarıma kaydetmiştim- gazi üniversitesi felsefe bölümü öğrencileri için hazırlanmış bir okuma listesidir. bununla birlikte tüm bu derya denize kendinizi bırakmadan önce ahmet cevizci hocanın felsefe tarihi adlı eserinin okunulması önerilmektedir. son olarak aşağıdaki kitapları okurken yanınızda felsefe terimler sözlüğü bulundurmanız ayrıca tavsiye edilmektedir.

1. homeros: ilyada
2. homeros: odysseia
3. heseidos: işler ve günler
4. heseidos: theogonia
5. w. kranz: antik felsefe
6. diogenes laertios: ünlü filozofların yaşamları ve öğretileri
7. platon: sokrates’in savunması
8. platon: devlet
9. platon: sofist
10. platon: parmenides
11. platon: phaidon
12. platon: kratylos
13. platon: menon
14. platon: yasalar
15. aristoteles: metafizik
16. aristoteles: nikamakahos’a etik
17. aristoteles: politika
18. aristoteles: ruh üstüne
19. aristoteles: kategoriler
20. aristoteles: poetika
21. epiktetos: düşünceler ve konuşmalar
22. cicero: yaşlılık
23. cicero: dostluk
24. porphius: isagoge
25. descartes: yöntem üzerine konuşma
26. descartes: aklın idaresi için kurallar
27. descartes: metafizik düşünceler
28. descartes: felsefenin ilkeleri
29. leibniz: monadoloji
30. leibniz: metafizik düşünceler
31. spinoza: ethica
32. spinoza: teolojik politik inceleme
33. locke: insan anlığı üzerine bir deneme
34. hume: insan doğası üzerine bir inceleme
35. hume: insanın anlama yetisi üzerine bir soruşturma
36. berkeley: insan bilgisinin ilkeleri
37. rousseau: toplum sözleşmesi
38. diderot: söyleşiler
39. la mettrie: makine insan
40. condillac: duyum üzerine inceleme
41. bacon: novum organum
42. kant: prolegomena
43. kant : seçme yazılar
44. kant: arı usun eleştirisi
45. kant: pratik aklın eleştirisi
46. kant: ahlak metafiziğin temellendirilmesi
47. kant: yargı yetisinin eleştirisi
48. hegel: tarihte akıl
49. hegel: tinin görüngübilimi
50. hegel: hukuk felsefesinin ilkeleri
51. hegel: mantık bilimi
52. marks: alman ideolojisi
53. schopenhauer: güzelin metafiziği
54. schopenhauer: ideal ve gerçek
55. schopenhauer: hayatın anlamı
56. kirkergaard: korku ve titreme
57. kirkergaard: kaygı kavramı
58. nietzsche: ahlakın soykütüğü
59. nietzsche: böyle buyurdu zerdüşt
60. nietzsche: ecco homo
61. nietzsche: yunanlıların trajik çağında felsefe
62. dilthey: tin bilimlerine giriş
63. frege: aritmetiğin temelleri
64. russell: felsefe sorunları
65. russell: mantıksal atomculuk felsefesi
66. russell: dış dünya üzerine bilgimiz
67. wittgenstein: tractatus logico philosophicus
68. wittgenstein: felsefi soruşturmalar
69. wittgenstein: defterler
70. wittgenstein: renkler üzerine notlar

Evrim ve Ahlak Arasındaki Kadim İlişkinin Felsefe Düzleminde İncelemesi