Freddie Mercury'nin Ölümünün O Dönemki Türk Basınındaki Yansımaları
freddie mercury... 24 kasım 1991 tarihinde, aids sebebiyle oluşan bronşiyal pnomöni yüzünden hayatını kaybeden queen'in vokali, beste ve söz yazarı, kimliği, her şeyi. kendisinin hayatını ve son günlerini uzun uzun bir daha yazmak istemiyorum zaten zamanında aşağıdaki yazıda bildiğim kadarını sözlüğe aktarmaya çalışmıştım:
bu yazının tarafımdan oluşturulma amacı ise aslında pinterest'te gezerken gözüme takılan birkaç freddie mercury'nin ölüm haberinin verildiği gazete küpürlerini görünce "acaba bizim medya ne yazdı?" diye başlayan bir merakın tezahürüdür.
başlamadan önce şunu söylemek mecburiyetindeyim, bazı gazeteler çok eski olmadığı için ve eskiden yayın yapıp da şu an dijital ortama kadar gelemeyen gazeteler bulunduğu için belli başlı bildiğim gazeteleri araştırabildim. birkaç gazetenin arşivi maalesef yok ya da 1990'ların sonundan itibaren internete yüklenmiş. cumhuriyet gazetesi ise maalesef arşivlerini belirli bir miktar para karşılığında açıyor.
26 kasım 1991 hürriyet gazetesi
bunu bulduğum twitter sayfasından aldığım bilgiye göre bu yazıyı oluşturuyorum. oradaki hesabın belirttiğine göre 26 kasım 1991 tarihinde basılan gazetede yapılan ölüm ile freddie mercury'nin ölümü duyuruluyor. gerçekten benim anlam veremediğim konulardan birisi de 24 kasım 1991'de vefat eden ve dünyaca ünlü olan bir vokalin haberi nasıl 2 gün sonra gazetelerde duyuruluyor? ayrıca şunu da düşünmek lazım o dönemlerde en büyük haber alma araçlarından birisi hâlâ gazete. bugünkü gibi milyonlarca farklı haber alma kaynağı vs. olmayan bir dönemde gazeteler bu ölümü niye 2 gün sonra yayınladılar? hadi belki vefat ettiği gün saat farkından da dolayı haber geç geldi, basıma yetişmedi vesaire ama 25 kasım 1991'i de geçip 2 gün sonraya kalmasının sebebi nedir? bilmiyorum. "sadece hürriyet geç yayınlamış olamaz mı?" diye sorabilirsiniz ama baktığım çoğu gazetede de en erken tarih 26 kasım 1991'i göstermekteydi. sadece 1 gazetede 25 kasım 1991 tarihini görebildim ama o da gazetenin üstünde değil, o gazeteyi taratıp internete yükleyen kişinin attığı tarih olarak gazetenin üstüne eklenmiş vaziyette bulunmakta. ayrıca ölüm haberi değil, mercury'nin aids haberini vermekte.
26 kasım 1991 hürriyet gazetesi özel bölüm
yukarıda gördüğümüz kaynakta ise tam sayfa freddie mercury haberinin basıldığını görüyoruz. twitter'daki kaynağı doğrulamak için haberde ismi bulunan gazeteci faruk zabcı'yı araştırdım ve yıllarca hürriyet'in ingiltere temsilciği yaptığını gördüm. zaten haberde isminin yanındaki londra eklentisi de bunu teyit etmekte. benim bulabildiğim kadarıyla o dönemde gazetelerde yazılmış en detaylı freddie mercury yazısıydı bu yazı.
bu özel bölümün tam sayfa haline baktığımızda da yine yukarıdaki bulanık da olsa 26 kasım 1991 tarihini seçmemiz mümkün. tabii freddie mercury ve sansasyonel aşk hayatı ile birlikte biraz da aıds hakkında bilgi veren bir yazı olarak kaleme alınmış. bu kadar detaylı bir yazı olmasının sebebini faruk zabcı'nın londra'da bulunmasından dolayı ilk ağızdan haberleri duymuş olması diye düşünüyorum. zaten 1990'larda gazetecilik, yorumculuk ya da muhabirlik yapan insanların eğer yurt dışı ile bağlantıları varsa birkaç adım önde olduğunu ve büyük avantaj elde ettiklerini hepimiz biliyoruz. ben daha çok takip ettiğim isimlerden örnek verecek olursam murat murathanoğlu'nun zamanında amerika birleşik devletleri'nden gelmiş olmasının ve oradaki basketbolcuları iyi bilmesindeki faydayı türkiye'ye geldiğinde nasıl kullandığını ya da kaan kural'ın robert kolej'de okumasından dolayı gelen nba dergilerinden nasıl bir basketbol birikimi yaratarak sektöre rahatça atılmış olmasını gayet rahat biliyoruz. zaten freddie mercury de londra'da bulunduğu ve orada vefat ettiği için faruk zabcı büyük bir avantaj elde etmiş gibi geliyor. tabii bu tamamen benim çıkarımım, doğru olup olmadığını bilmiyorum.
bu özel bölümde gördüğümüz mary austin ile alakalı olan haberin daha okunur halini burada görebilirsiniz. mary austin bildiğiniz üzere freddie mercury'de yeri farklı olan, mercury'nin hayatına giren aşkları arasında en farklı yere sahip olan insanlardan birisi (belki de birincisi). o yüzden mary hakkında da özel bir köşe yazılması uygun görülmüş. bizim bildiğimiz kadarıyla freddie mercury ile mary austin bir süre ilişki yaşadılar ancak daha sonrasında ayrıldılar ve dost olarak kaldılar. tabii ilişkinin içinde değişen başka neler oldu, neler etkiledi; bunları pek bilmiyoruz. freddie mercury bazı konularda konuşmamayı, o konuları gizem içinde bırakmayı seven birisiydi. o yüzden bu ilişkinin içindeki değişkenleri de bilmiyoruz ve zaten böyle bir insanın sanatına odaklanmak yerine böyle şeyleri araştırmak da magazinden ve laf kalabalığından başka bir şey değildir.
26 kasım 1991 cumhuriyet gazetesi haberi
freddie mercury ile alakalı yapılan bir haber de cumhuriyet gazetesinde bulunmakta. maalesef gazetenin son kısmında "riyet" çıktığı için "hürriyet mi, cumhuriyet mi?" ikileminde kaldım ama o'nun cumhuriyet olduğunu iki şekilde teyit edebildim: birincisi hürriyet'in haberini zaten bildiğimiz için bu farklı haberin aynı gazetede olmuş olma ihtimali çok düşük, ikincisi ise edip emil öymen'in biyografisine baktığımızda kendisinin 11 yıl boyunca cumhuriyet gazetesinde çalıştığını görmekteyiz. bu haber de yine epey detaylıca yazılmış ve tam sayfa haber olarak basılmış bir yazıdan oluşmakta ve yine edip emil öymen'in biyografisine baktığımızda kendisinin 17 yıl boyunca da bbc londra'da çalıştığını görüyoruz. tabii bu haberi yaparken londra'da kurduğu bağlantılardan ne kadar yararlandı, ne kadarı çeviri, ne kadarı özgün haber bunları bilmiyoruz. ancak yine de o dönemi düşünürsek epey detaylı, bilgilendirici bir yazı olduğu muhakkak. 90'lar esasında türkiye'de rock müziğin iyice geliştiği, türkiye'ye birçok ünlü metal ve rock grubunun ilk kez geldiği bir 10 yıllık periyot; ama bunu da unutmamak lazım bu ölüm 90'ların hemen başında yaşanan bir ölüm. 1991 senesinde dışarıdan haber almak, özellikle de rock müzik dünyasından (gerçi freddie mercury bir rock müzik ikonundan çok daha fazlasıydı) haberler alabilmek için hangi kaynaklar kullanılıyordu bunu bilmiyorum. o dönemleri yaşayan kişiler bunun mukayesesini daha iyi yapacaktır o yüzden burayı geçiyorum.
25 kasım 1991 hürriyet gazetesi haberi
bu haber ise freddie mercury'nin aids olduğunu açıkladığı haber. ancak şöyle bir durum var 25 kasım 1991 tarihi eğer doğruysa, rahmetli öldükten 1 gün sonra aids olduğunu açıklayamayacağı için burada iki sonuç var; ya haberler o kadar geç geliyor ki freddie mercury öldükten 1 gün sonra biz daha ancak aids olduğu haberini verdik ya da haberin üstüne atılan tarih yanlış. zaten bu tarih, gazetenin kendi tarihi değil o'nu taratan kişinin üstüne attığı bir tarih. o yüzden doğruluğuna şüpheyle yaklaşmalıyız. ancak şu da var, freddie mercury'nin aids olduğu ölümünden 24 saat kadar önce açıklandığı için zaten normalde de bu haber ölümüne çok yakın bir tarihte yapılmış olacaktı.
9 aralık 1991 hürriyet gazetesi haberi
bu haber ise freddie mercury'nin ve klaus kinski'nin ölümleri üzerine yazılmış ve ikisinin birden bitmek bilmez seks arzularının üzerine bir değerlendirme olarak basılmış bir gazete haberi. bana kalırsa yakışıksız bir haber. 1 gün arayla vefat etmiş iki sanatçının bu tarz fotoğraflarını koyarak onları birer "sapkın" gibi göstererek haber yapmak ve bunu daha ölümlerinin üstünden 2 hafta gibi bir süre geçmişken yapmak... bilemiyorum.
24 kasım 1993 hürriyet gazetesi haberi
bu haber ise freddie mercury'nin ölümünün 2. yılında anılacağının duyurulduğu bir haber olarak 1993 yılında yayımlanmıştır.
son olarak da kaynağını bulamadığım bir freddie mercury haberini buraya bırakmak istiyorum
burada paylaştığım bazı haberlerin görüntülerini de @nerdecekildi isimli bir twitter hesabından aldım kaynak olarak belirteyim çalıntıya girmesin. yukarıdakiler arasında düzenleme veyahut sahte haberler de olabilir ama araştırabildiğim ve arşivlerden bulabildiğim kadarıyla bu haberlere erişebildim. maalesef bazı gazetelerin arşivlerini açmaması, belirli bir yıla kadar açması veya ücretli olarak açması nedeniyle sadece bu kupürleri bulabildim. freddie mercury gibi bir sanatçının vefatından sonra eminim daha fazla haber yapılmış, nice şu an nüshası dahi bulunamayan dergilerde ya da gazetelerde yazılmıştır ancak benim dijital ortamda bulabildiğim maalesef bu kadar. belki daha iyi ve sıkı bir araştırma ile daha fazla kupür bulunabilirdi.