1930'ların sonlarına doğru, hindistan hala ingilizlerin sömürgesi olsa da, gandi’nin barışçıl bir şekilde işbirliğine yanaşmama yöntemi ingilizlerden "ulusal bir yönetimin kurulması" ve "yerel ve ulusal yasama meclislerinin kurulması" gibi önemli imtiyazlar almıştı.

gandi, hint halkını ingilizlerin kendilerine uyguladığı tuz vergisini 387 kilometrelik tuz yürüyüşü gibi şiddet içermeyen çeşitli sivil itaatsizlik eylemleriyle örgütleyip protesto etmesi ile bilinir. 

almanya'da hitler'in giderek artan agresif yönetimiyle 2. dünya savaşı'nın kaçınılmaz olacağını düşünen bazı çevreler, gandi'nin şiddet içermeyen ama etkili olan bu yönteminden dolayı kendinden hitler'e bir mektup yazmasını istedi.

hitlerin agresif tutumuna şu örnekleri verebiliriz; hitler, şubat 1935'te bir alman hava kuvvetlerinin kurulmasını emretti ve mart 1936'te, versailles antlaşması'nı ihlal ederek rheinland'a asker gönderdi. ayrıca hitler 1936'da, italya ve japonya ile anlaşmalar yaptı ve mart 1938'de almanya avusturya'yı işgal etti.

1938 yılında hitler, time dergisi tarafından "time yılın adamı" seçildi. hatta bu seçimi şu cümlelerle açıkladılar: “yılın erkeği führer'in yanında gerçekten küçük görünüyordu”. bununla birlikte, onu seçmelerinin gerekçeleri, kendisinin eylemlerini onurlandırmak değil, istismarlarını geniş kitlelere tanıtmaktı. bunların dışında makalede şunu da yazdılar: "almanya’nın 700.000 yahudisi fiziksel olarak işkence gördü, ev ve mülkleri soyuldu, para kazanma hakları gaspedildi, sokaklarda kovalandı. şimdi çağlar boyunca bir gangster numarası olan 'fidye' için tutuluyorlar." ve yılın adamı makalesini şu cümleyle sonlandırdılar: "yılın kapanış olaylarına şahit olanlar biliyor ki 1938'in adamı 1939'da da muhtemelen (kötü) anılacak"

ingiltere ve fransa, çekoslovakya'nın bir kısmının almanya'ya geçmesini sağlayan münih antlaşması ile almanya'nın hırsını durduklarını ve barışı sağladıklarını düşünürken, almanya eylül 1938'den mart 1939'a kadar çekoslovakya'nın tamamını işgal ederek antlaşmayı ihlal etti. bu noktadan sonra hitler'e güvenilemeyeceğini anlayan britanya, almanya işgal ederse polonya'yı koruma sözü verdi.

duvarda bir yazıyı gören gandi, 23 temmuz 1939'da hitler'e kendi el yazısıyla şu mektubu gönderdi.

ilk mektup

değerli arkadaşım,

arkadaşlarım insanlık namına sana yazmam için bana ısrar ediyorlar. ama benden size herhangi bir mektubun gitmesinin münasebetsizce olacağını düşündüğüm için onların bu isteğine direndim. içimden bir ses bu tip hesaplamalar yapmamamı ve sonucu ne olursa olsun size yazmamı söylüyor.

bugün dünyada insanlığı vahşi duruma indirgeyebilecek bir savaşı önleyebilecek tek kişi olduğunuz çok açık. ancak size layık görünen bir şeyin bedelini ödemek zorunda mısınız? önemli bir başarı olmaksızın, savaş yöntemini küçümseyen birinin laflarını dinler misiniz? size yazarak herhangi bir şekilde hata ettiysem affınıza sığınıyorum.

samimi arkadaşınız olarak kalan,

m.k.gandhi

bu mektup ingiliz hükümeti tarafından ele geçirildiği için hiçbir zaman almanya'ya, hitler'e ulaşmadı.

bundan kısa bir süre sonra, almanya 23 ağustos 1939’da sscb’yi 1941’e kadar savaştan uzak tutan bir saldırganlık anlaşması imzaladı ve ingiltere de iki gün sonra anglo-polonya ortak savunma paktı’nı imzaladı. almanya daha sonra 1 eylül 1939’da yıldırım savaşı ile polonya’yı işgal etti ve 3 eylül 1939’da ii. dünya savaşı resmen ingiltere ve fransa’nın almanya’ya savaş ilan etmesiyle başladı.

iki güçlü düşmanla karşı karşıya kalmasına rağmen, almanya savaşın ilk aylarında gerçek bir direnç göstermedi. avrupa kıtası parçalandı ve mayıs 1940’a kadar belçika, danimarka, fransa, lüksemburg, hollanda ve norveç nazi kuvvetleri tarafından işgal edildi. britanya savaşı ile ingiltere temmuz 1940’ta başlayan ve bir ay süren bombalamaya maruz kaldı. londra’ya yaklaşık 30.000 bomba atıldı, bu bombalamar yüzünden 15.000’den fazla insan yaralandı veya öldürüldü.

bir kez daha, 24 aralık 1940’da gandi, hitler’e bu sefer uzun ve sert bir üslupla bir mektup daha gönderdi. yine ona “sevgili arkadaş” olarak hitap eden gandi, “size bir arkadaş olarak hitap etmem formalite icabı değildir. düşmanım yok benim. hayattaki işim, son 33 yıldır ırk, renk ya da inançtan bağımsız olarak tüm insanlıkla dostluk kurmaktır.” diyen gandi, hitler'i şöyle eleştirdi:

ikinci mektup

kendi yazı ve duyurularınız. . . hareketlerinizin çoğunun canavarca ve insanlık onuruna yakışmaz bir biçimde olduğuna şüphe duymaya yer bırakmıyor... çekoslovakya’nın aşağılanması, polonya’nın işgali ve danimarka’yı sarmanız…

kimse tek değildir; bunun böyle olmadığını görmemeniz benim için hayret verici. ingilizler olmasa bile, başka bir güç kesinlikle bir yöntem geliştirecek ve sizi kendi silahınızla yenecektir. insanlarınıza gurur duyacakları bir miras bırakmıyorsunuz. onlar ustaca planlanmış, ancak zalim bir eylem beyanıyla gurur duyamazlar. bu nedenle, savaşı durdurmanız için size insanlık adına hitap ediyorum.

ingiliz sömürgesinin bizim için ve dünyadaki avrupa dışı diğer ırklar için ne anlama geldiğini biliyoruz. fakat hiçbir zaman britanya yönetimini alman yardımı ile sonlandırmak istemeyiz. şiddet içermeyen bir yol bulduk, eğer iyi örgütlenirse, şüphesiz dünyanın en şiddetli kuvvetleri bir araya gelse bile bunlarla baş edebilir.

avrupa halklarının kalplerinin barış özlemi çektiği bu dönemde. . . sizden barış için çaba göstermenizi istemek çok mu fazla?

mektup hitler'e ulaştı mı ulaşmadı mı halen bilinmiyor; ama ulaştıysa hitler'in pek kale almadığı aşikar.

kaynakça:
1) https://www.britannica.com/event/anschluss
2) britanya savaşı
3) dünya savaşında ülke ülke ölü sayıları
4) gandi'nin hitler'e mektubu / bir diğer kaynak
5) gandi'nin hitler'e 2. mektubu
6) german-soviet nonaggression pact

II. Dünya Savaşı'nda Amerikalı Komutanın Alman Ordusuna Yolladığı Çok İlginç Mektup