rahatsız edici filmler denilince akla ilk gelen yönetmenlerden olan lars von trier; "film, ayakkabınızın içindeki taş gibi olmalı." demiştir. elbette bunu söylerken kendi sinema anlayışını da seyirciye dikte eden trier, sinemanın genel anlamda insanlarda rahatsızlık hissi vermesinin gerekliliğini vurgulamıştı.

söz buradan açılmışken, aslında sinemanın geçmişine bakarsak, bünyesinde birden fazla tematik unsuru barındıran ve izleyicide yoğun bir etki bırakan önemli filmlerin, yüksek yüzdeli olarak rahatsız edicilik tarafının da bulunduğu gerçeğidir. seyirciye bu, genellikle filmde gerilim atmosferi yaratarak sunulduğu gibi, bazen de yönetmen tarafından, eserin içerdiği bilinmezlik/gizem hissi de izleyiciye yüksek dozda yaşatılmaktadır. zaman zaman buna şiddet sahneleri ve kasıtlı olarak yazılmış, "çirkin cinsellik" unsurları da eklenir. işte filmlerdeki söylemin kuvvetini artırmak isteyen yönetmenler, ister istemez böyle bir yolla, filmlerinin içerdiği mesajı sert bir üslupla izleyiciye sunabilmektedir.

toplamda 25 filmden oluşan aşağıdaki listeyi incelediğinizde, 70'li yıllarda yaşanan büyük kırılmaya şahit olacaksınız. o yıllarla beraber insanlığın yaşadığı büyük siyasi olaylar ve kültürel dönüşümün, sinemaya yansımaması düşünülemezdi. bakın türk sinemasında bile 70'lerle beraber, adına "türk sinemasında seks filmleri furyası" denen ve epey uzun süren bir akım başlamıştı. işte bu sınırsız özgürlükçü ortamın getirdiği sinema, zaman zaman ekstrem/marjinal seviyede eserlerin çıkmasına ve eleştirmenler tarafından değerlenerek yayılmasına sebep oldu.

70'lerde başlayan bu sinemada sonsuz özgürlük akımı, doğal olarak sadece aşırı şiddet ve cinsel istismardan oluşan filmlerin de yayılmasını sağladı. bir şekilde adını duyurmak isteyen tanınmamış yönetmenler, sinemasını tamamen seyircinin rahatsız olmasını sağlamak adına oluşturdu. işbu yazıda bulunan filmler, aynı zamanda "meraklısına" bir tür tavsiye anlamı da taşıdığı için, bu kadar çok filmin size hiçbir şey katmadan, vaktinizi boş yere çalmasını istemem. dolayısıyla içinde filmi değerlendirme kriterine sokacak en ufak bir kültürel öge barındırmayan ve sadece istismardan nemalanan filmler, bu listenin kapsamı dışında kalacaktır.

buna göre aşağıdaki şartlardan minimum bir tanesini sağlamış olan filmler listeye alınmıştır

a. ödül veya adaylık kriteri: filmde, oscar veya diğer büyük festivallerde ödül almış/aday olmuş ya da ödüllü başka filmlerde oynamış kariyerli oyuncu(lar) ya da yönetmen/senaryo yazarı bulunması. ayrıca filmin uluslar arası önem arz eden festivallerden alınmış ödülü ya da adaylığı bulunması. bu önemli festivallerin/ödül törenlerinin klasik seçkilerinde yer alması (oscar, altın küre, bafta, cannes, venedik, berlin)

b. eleştirmen puanları kriteri: filmin 60 puan üstü metascore’a sahip olması ya da rotten tomatoes’tan “certified fresh” etiketi alabilmiş olması.

c. değerleme ve listeler kriteri: filmin nitelikli süreli yayınların ya da platformların (sight & sound, empire, variety, indiewire, bbc vb.) en iyi filmler listelerinde yer alması.

tüm bunlara ilaveten, listede çeşitlilik olması ve farklı seslere de yer verilmesi açısından, yönetmenlerin birden fazla sayıda filmine yer verilmemiştir. filmler içerdiği şiddetin ve/veya izleyicisine yaşattığı rahatsızlık hissinin seviyesi ile değil, filmlere atfettiğim subjektif değerlemeye/öneme göre sıralanmıştır. herkese keyifli okumalar dilerim.

25. incendies (yön. denis villeneuve) 2010 / imdb (kanada)

şimdilerde dune serisinin ikinci filmiyle fırtınalar estiren, günümüzün en önemli yönetmenlerinden denis villeneuve'ün 14 yıl önce vizyona giren filmi. 2011 yılında, bu listedeki diğer bir film "dogtooth" la beraber yarıştığı, yabancı dilde en iyi film oscar'ını başka bir filme kaptıran incendies, ana ocağına dönüp geçmişiyle yüzleşmek isteyen bir kadını bekleyen korkunç gerçeğe odaklanıyor.

24. moebius (yön. kim ki-duk) 2013 / imdb (güney kore)

pandemide coronavirus sebebiyle vefat eden koreli yönetmen kim-ki duk'tan, insanı kötü hissettiren film. bir ailenin sevimsiz eylemlerini, art arda görüyoruz. açıkçası bu tarz aile bireylerinin, var olabileceği kaygısı bile sizi rahatsız etmeye yetiyor. moebius başarılı bir eser ama sevimsizliği de had safhada.

23. midsommar (yön. ari aster) 2019 / imdb (abd)

filmleriyle kendine has bir hayran kitlesi edinmeyi başaran, özgün ve rahatsız edici filmlerin yönetmeni ari aster'dan, sinir bozucu ama çok kaliteli bir film. gündüz gözüyle yaratılan gerilim atmosferi takdire şayan. her ne kadar ağır bir tempoya sahip olsa da, filmin farklı ve tuhaf dünyası sizi içine çekiyor, sonrasında yakanızı bırakmıyor.

22. the platform (yön. galder gaztelu urrutia) 2019 / imdb (ispanya)

gerilimi iliklerinizde hissettiren sinir bozucu film. içinde çok miktarda hıristiyanlık alegorisi de bulunan film, listenin belki de en karanlık ve karamsar yapımlarından. oyuncularının başarısından övgüyle söz etmeli ve filmi tüm rahatsızlık hissiyatına karşı izlemeliyiz. çünkü platform, hem özgün hem de öğretici bir eser.

21. the skin i live in (yön. pedro almodovar) 2011 / imdb (ispanya)

almodovar çok özel bir yönetmen. filmografisi bu kadar kuvvetli yönetmen sayıca pek nadirdir. yönetmenin bu filmi, belki en iyi beş filminden biri değil ancak en zor katlanılan eserlerinden. antonio banderas'ın çok yakıştığı başrol ve filmde yaşanan sürpriz, izleyiciyi hem şoke ediyor hem de feci biçimde rahatsız ediyor.

20. in the realm of the senses (yön. nagisa oshima) 1976 / imdb (japonya)

geleneksel japonya'yı fazlasıyla deneyimleyebileceğiniz güzel ama zorlayıcı film. baş kadın karakterin filmde yaptığı eylemler, sizi bazen güldürüyor bazen de ekrana bakamamanıza yol açıyor. tutku/şehvetin en kırmızısını ve en siyahını tecrübe ettiğimiz bu film, cinselliğin olabilecek en uçlardaki haline tekabül ediyor.

19. when evil lurks (yön. demian rugna) 2023 / imdb (arjantin)

2023'ün iz bırakan gerilim/korku filmlerinden olan yapım, içerdiği yoğun gerilim ve jump scare sahnelerle, izleyicisini etkilemeyi başarıyor. tekinsiz bir atmosferde geçen film, kullandığı metaforlarla da eleştirmenler tarafından beğenilmişti. bu filmi yalnızken izlemeniz, pek de iyi bir fikir olmayabilir.

18. battle royale (yön. kinji fukasaku) 2000 / imdb (japonya)

büyük ekran bir görüntü sistemi ve kuvvetli ses sistemi ile denemeniz gereken, mükemmel distopik film. şimdilerde gündemde olan survivor yarışmasının, olabilecek en korkunç türü olan "yarışmayı kazanmak için öldürmek zorundasın" mottosuyla çalışan film, nüfus artış hızına karşı alınabilecek, zalimce çözümü anlatıyor. ölüm provası, yaşattığı dehşetle izleyicisini etkilemekte çok başarılı.

17. titicut follies (yön. frederick wiseman) 1967 / imdb (abd)

abd'de yaklaşık 25 yıl yasaklı kalan film. belgesel türünedeki film, bir akıl hastanesinde geçiyor ve oyuncular gerçek akıl hastaları. dolayısı ile filmlerinin çekildiğinin bile farkında değiller. listedeki tehlikeli filmlerden olan bu eser, daha önce akıl hastası yakını olan seyirci için epey sakıncalı olabilir. geçtiğimiz yıl abd kongre kütüphanesi tarafından, estetik tarihi ve kültürel özellikleri sebebiyle koruma altına alınan eser, rahatsızlık hissini çırılçıplak gerçekliğiyle veriyor.

16. eraserhead (yön. david lynch) 1977 / imdb (abd)

şüphesiz ki david lynch'in, bizlerden çok farklı çalışan bir kafa yapısı var. yoksa eraserhead türünde bir manyaklığın, sadece o'nun düşünebileceği kadar uçuk bir film olmasının başka türlü bir açıklaması olamazdı. stanley kubrick'i bile meraklandıran bu film, sizi rahatsız hissettirmekle kalmıyor, üstüne bir de anlamlarını çözemeyince, beyninizi tamamen manipüle ediyor.

15. audition (yön. takashi miike) 1999 / imdb (japonya)

usta japon yönetmen miike'nin bu filmine, quentin tarantino da hayran. kadın karakterin çıkardığı sesler ve eylemlerini adeta profesör bir cerrah titizliğiyle yapması, izleyicisinin sinirlerini alt üst ediyor. odishon stilize işkence türleri ve gerilimi/huzursuzluk hissini çok iyi yansıtmayı başaran bir film.

14. saw x (yön. kevin greutert) 2023 / imdb (abd)

geçtiğimiz sene yayınlanan onuncu bölümüyle müthiş dönüş yapan kült serinin son adımı. jigsaw nickli kendine has bir felsefesi olan, hasta ve sapkın bir adamın kurbanlarını izlediğimiz son bölüm, seriye damga vurup, sonraki adımların da önünü açtı. testerenin vahşet dolu sahneleri, yine sınırları zorlamayı başardı.

13. american psycho (yön. mary harron) 2000 / imdb (abd)

christian bale'in müthiş yorumladığı, sinir bozucu film. bir tür tüketim toplumu eleştirisi olan aynı adlı romandan uyarlanan film, içerdiği yoğun şiddet yüzünden eleştirilmişti. bale'in dışında willem dafoe ve jared leto'yu izlediğimiz film hakkında ileri okuma için, bu kısa incelemeyi okuyabilirsiniz.

12. nymphomaniac (yön. lars von trier) 2013 / imdb (avrupa birliği)

sinema anlayışı izleyicisini rahatsız etme üzerine kuran ve avrupa sinemasının son 25 yılına damga vuran lars von trier'in belki de en sevimsiz filmi. insanı cinsellikten bile soğutmayı başaran bu soğuk film, içinde bir sürü yıldız oyuncu barındıran, itiraflarını paylaşan bir kadının yaşadığı ekstrem hayat tecrübelerini, güzel müziklerle süsleyerek ve bol alegoriyle bizlere anlatıyor.

11. caligula (yön. tinto brass) 1979 / imdb (italya)

bir film düşünün, daha önce 5 kere oscar'a aday olmuş büyük bir yıldız ve otomatik portakal'ın başrolü alex de yine başrolde oynuyor olsun. ve bu filmi yönetmeni "üvey evladı" olarak kendi filmografisinden çıkarmayı isteyecek kadar nefret etsin. tam bir nefretlik sinema haline gelen bu aşırı itici film, game of thrones'un psikopat karakterleri, joffrey baratheon ve ramsay bolton'un, ilhamını kimden aldıkları hakkında izleyicine büyük bir ipucu da sunuyor.

10. terrifier 2 (yön. damien leone) 2022 / imdb (abd)

palyaço korkusunu pandomim sanatıyla birleştiren, aşırı kanlı ve psikopat film. bu sene sonuna doğru serinin 3. filminin de vizyona girecek olması, hayranlarının şimdiden ağzını sulandırdı. gore içeriğiyle insanı kendinden geçiren bu manyak yaratık, bu bölümde yancı olarak yanına korkutucu bir kız çocuğunu da alıyor. cadılar bayramının şimdilerde bu en popüler filmini, lütfen dikkatli tüketiniz.

9. irreversible (yön. gaspar noe) 2002 / imdb (fransa)

tahammül sınırlarını zorlayan ve izleyicisini tokat manyağı yapan film. hassas bünyelerin maruz kaldığında, psiko terapi görmesini gerektirecek kadar yoğun şiddet içeren bu film, gaspar noe'yu tüm dünyaya tanıtan ekstrem ötesi bir sinemaya tekabül ediyor. 20 yıldan fazladır tartışılan bu film, zaman kavramını "zaman her şeyi siler." mottosuyla anlatan ve yaşama sevincine direkt saldıran bir eser.

8. the sadness (yön. rob jabbaz) 2021 / imdb (tayvan)

çin'in ülke olarak tanımadığı tayvan'dan yakın tarihte çıkan rahatsız edici film. gore sineması ve oluk oluk kana meraklı izleyici için biçilmiş kaftan. filmde işlenen cinayetler ve diğer ölüm sahneleri, bu konuda seviyenin nasıl yükseltildiğini kanıtlar nitelikte. pandeminin en berbat olasılığını yansıtan film, oldukça bıçak sırtı ama meraklısı için muazzam bir deneyim.

7. funny games (yön. michael haneke) 1997 / imdb (avusturya)

michael haneke dediğiniz zaman, zaten başınıza az çok neler gelebileceğini tahmin edersiniz. sosyopat karakterlere bayılan avusturyalı büyük sinemacı haneke, bu filmiyle de ruh hastalarını kullanıp hepimizi tarumar ediyor. bir tür "gündüz terörü" olarak başlayan film, sürekli el artırıp, korkunç bir noktada bitiyor.

6. dogtooth (yön. yorgos lanthimos) 2009 / imdb (yunanistan)

yunan tuhaf dalgasının öne çıkan yönetmeni yorgos lanthimos'u, tüm dünyaya tanıtan marjinal film. hem cannes'da ödül alan, hem de o sene oscar'da yarışan film, ebeveynleri tarafından hayatı zindana çevrilen üç kardeşin, -kötü anlamda- sıra dışı tecrübelerini anlatıyordu. izleyicisinin sabrını feci zorlayan film, sinemada karamsarlığın güzide örneklerinden.

5. salo or 120 days of sodom (yön. pier paolo pasolini) 1975 / imdb (italya)

sinemada şimdiye kadar yapılmış en uçlardaki faşizm eleştirisi. yönetmeni pasolini, film gösterime girmeden kısa bir süre önce dövülerek öldürülmüştür. salo her ne kadar izlemesi oldukça zor olsa da, söyleminin gücü ve eleştirel boyutunun evrenselliği nedeniyle, oldukça önemli bir eserdir.

4. pink flamingos (yön. john waters) 1972 / imdb (abd)

neredeyse bedavaya çekilen bu aşırılıkların filmi, 70'li yıllarda kopacak kıyameti müjdeliyor. john waters'ın sadece "damak tadı berbat seyirci" için yazıp yönettiği film, ilerleyen yıllarda külte dönüşüyor ve adına geceler düzenleniyor. pembe flamingolar, görüp görebileceğiniz belki de en uçuk film.

3. a clockwork orange (yön. stanley kubrick) 1971 / imdb (ingiltere)

büyük üstad stanley kubrick'in en sinir bozucu ve marjinal filmi. usta yönetmenin sahip olduğu vizyoner sinema anlayışıyla çekilen bu "sevimsiz" başyapıt, içerdiği alegorilerle seyircisinin zihnini allak bulak ediyor ve geride, aklınızdan hiç çıkmayacak imajlar/sesler/şarkılar bırakıyor.

2. requiem for a dream (yön. darren aronofsky) 2000 / imdb (abd)

aronofsky'nin izleyicisine dayak attığı mükemmel film. amerikan rüyasının kabusa döndüğü bu korkunç film, 4 ana karakterin yaşadıklarına odaklanıyor. ilerledikçe hızlanan temposuyla sonuna kadar izlemekte zorlanacağınız bu ekstrem film, bu tarz sinemada çok özel bir yerde duruyor.

1. oldboy (yön. chan wook-park) 2003 / imdb (güney kore)

güney kore sinemasının en özel filmlerinden olan oldboy, şüphesiz sadece 21. yüzyılın değil, tüm zamanların en büyük başyapıtlarından biri. izleyenleri kendi karanlığına hapseden sonu ile rahatsızlığı iliklerinize kadar hissettiriyor ve emin olun bir daha hiçbir şey eskisi gibi olmuyor. oldboy tam anlamıyla muazzam bir sanat eseri.

bonus: türk sinemasından bir film, barda (yön. serdar akar) 2007 / imdb

1997 yılında ankara'da gerçekleşen korkunç bir olaydan yola çıkarak, gemide ve kurtlar vadisi'nden tanıdığımız serdar akar tarafından çekilen film. adaletin tecelli etmesinin gerekliliğini ve yaşanan zorlukları mükemmel anlatan film, toplumsal faydayı gözeten bir yapım. filmde mahkum figüranlar rolünde, zeki demirkubuz, çağan ırmak, serdar akar, selim demirdelen ve cemal şan da rol almıştı.

Sevgililer Günü'nde Oturup Sevgilinizle Birlikte İzleyebileceğiniz 25 Taş Gibi Film