Gelecek Bilim Olarak Tanıdığımız Fütürizm Esasında Nedir, Ne Değildir?
Nedir?
fütürzim, gelecekbilimdir. ansiklopedik tanımıyla ekonomik, toplumsal ve teknik evrimin yönünü öngörme amacı taşıyan araştırmaların tümü.
ayrıca fütürolojinin temeli ütopyacı yazına ve bilim kurgu geleneğine dayanıyor. bunu da çok kabaca şöyle açabiliriz: "adam yeşil düğmeye yavaşça basarak robotlarla dolu fabrikayı harekete geçirirken gözü dışarıda robot maketlerini yakan protestocu kalabalığa ilişti" cümlesi bir bilimkurgu romanından, "adam, bütün fiziksel işlerde robotların çalıştığı, insanların ise bilgi ve mutluluk içinde yaşadığı bir dünyanın bireyiydi" cümlesi de ütopyacı bir yazarın ağzından çıkar. fütürolog ise "itici gücün sanayi değil, bilgi olduğu dünyada robotlar birçok insanı işsiz bırakacak. bilgi işleme dayalı binlerce yeni iş sahası yaratılacak ama vasıfsız eski işçi sınıfı bu boşluğu dolduramayacak." benzeri bir cümle kuracaktır.
ilk bakışta fütürizmin falcılık ile ya da astroloji ile benzer özellikler taşıdığı düşünülebilir
bu üç alanında ortak gayesi "geleceği" tahmin etmektir. ancak fütürizm bunu daha somut ve kendi alanına göre bilimsel bir bakış açısıyla yapar. şimdi fütürizm nedir ya da ne değildir bakalım.
fütürizm falcılık mıdır, değilse farkları nelerdir?
insanlar ta geçmişten günümüze kadar fal bakmıştır ve bakacaklardır da. bu böyledir çünkü geleceği hep merak ederiz. fala bakmanın bir sürü çeşidi vardır. antik çağ dönemlerinde bağırsak falı, iskambil kağıtları ve kahve falı bilinen fal çeşitleridir. falcılar, bir takım nesnelere, tabaklara, ya da tabağın içindeki suya malzemeye, iskambil kağıtlarının gizemli sembollerine kahvenin fincanda aldığı şekle göre gelecek için bir tahmin yürütürler.
bir falcı " yakın bir zamanda savaş çıkabilir" diye bir tahminde bulunabilir. ya da "seçimi x partisi kazanacak" diye de bir tahminde bulunabilir. hatta "şu zamanda deprem bekliyorum" da diyebilirler.
ancak bir siyaset ve hukuk bilimcinin ağzından şöyle bir gelecek tahminleri duyarız. " yunanistan'ın sınıra asker yığması ve ege'de hak iddia etmesi sebebi ile yunanistan ile türkiye'nin savaşacağını öngörüyorum", ya da " x parti genel başkanın son zamanlarda yapmış olduğu muhafazakarlık yönündeki açıklamaları ve dindar insanlar üzerindeki etkisi ile önümüzdeki seçimlerde oylarını artırarak birinci olacağını düşünüyorum" diyebilir. bir deprem bilimci " x yerde fay hattı kırıldı y ve z bölgelerinde deprem bekliyoruz" diyebilir.
yani falcılar olacak şeyin neden olacağını söyleyemezler. ancak bir bilimci nedenleri ile gelecek tahmininde bulunur.
peki fütürizm bir astroloji midir?
bu soruya peşinen hayır dememiz gerekiyor. astrologlar bizim bildiğimiz falcılardan farklı olarak geleceği tahmin etmek için kafalarını yukarıya kaldırırlar. yani gökyüzüne bakarlar. gezegenlerin, dünyanın, ayın, yıldızların konumuna geçişlerine, yakınlaşıp uzaklaşmalarına göre geleceği yorumlarlar. bilim adamları ise gelecek tahmininde bulunurken yine bu yola başvurmadan yaparlar.
biz de günlük yaşamınızda fütürizm bilim yönetimiyle geleceği tahmin ederiz. örneğin bir çocuğun bisikleti çok hızlı sürdüğünü gördüğümüz zaman "eyvah! kaza yapacak" deriz. eğer kaza yapacağını öngörmek için kahve, el ya da bazı gök cisimlerin konumuna bakmadan söylüyorsak demek ki fütürizm yönetimi ile tahmin yapıyoruz demektir. çünkü biliriz ki hızlı giden bir şey bir yere çarpar.
ne yazık ki geleceği yorumlamada da bilim adamları bile çoğu kez başarısız olur. bu, kişinin hayal düşüncesi ile ilgilidir. görüş açısıyla ilgilidir. örneğin edison ampulü bulduğunda ingiltere'de postahane başkanı bu buluşu küçümsemiş, "bize yaramaz" demiştir. bilgisayar ilk ortaya çıktığında "orta sınıfın" yok olacağı düşünülmüştür. ancak günümüzde orta sınıf hala vardır ve günün birinde yok olursa bu bilgisayarlardan dolayı olmayacaktır. 1940 yılında ilk bilgisayarlar ortaya çıktığında uzmanlar bu icadın pek tutulmayacağını, özellikle 21. yy'da insanlar tarafından hiç kullanılmayacağını tahmin etmişlerdir. ama günümüzde bilgisayarlar her yerde ve onlarsız hiç bir şey olmuyor. uygarlık şu zamana kadar yazı sayesinde geldi. bundan sonra da ilerleyecek ise bilgisayarlar sayesinde olacaktır. ve yine xspace şirketi tekrar kullanılabilen roketler icat etmeden önce nasa uzmanları onlarla alay ederek "bizim yapamadığımızı siz nasıl yapacaksınız?" demişlerdi. şimdi ise nasa astronotları bu roketler ile fırlatılmaktadır.
yani uzun lafın kısası bilimsel yöntemler ile gelecek tahmininde bulunmaya fütürizm denmektedir. onun için bu alana bilim gözü ile bakılmaktadır. bilim adamları alanları hakkında, somut verileri kullanarak geleceği tahmin edip öngörüde bulunurlar.
" depremde hayatını kaybedenlere allah'tan rahmet diliyorum. enkaz altında olanlara ise sabır ve güç dilemekle beraber temennim sağ salim kurtulmaları. hastanede olanlara da acil şifalar dilerim. bu depremin yıkıcılığı - olmaz ama - kulağa küpe olsun. devletin ve evleri yapanların insan hayatı ile oynamanın çocuk oyuncağı olmadığını idrak etmeleri gerekiyor. ayrıca birkaç oy için bu deprem faciası yaşanmadan önce imar affı çıkarmak isteyen devletin de ne yapmak istediğini çözebilmiş değilim. inşallah bir daha böyle bir deprem yaşanmaz diye dua edecek değilim. çünkü olacak. deprem olmak zorunda, doğanın kanunu bu. üstelik biz de deprem ülkesiyiz. deprem ile yaşamaya alışmalıyız. ama ölerek alışamayız. devletin aklına başına alması gerek. ölenler boşuna öldü. depreme dayanıklı binalar yapılsa idi ve bunların denetimi yapılsa idi böylesine bir facia yaşanmazdı."