lycurgus kupası, türünün eski tarihlere ait tek tam parça örneği. 4.yy'da kullanılan ve 1600 yıllık olan bu kupa bir nanoteknoloji örneğidir. londra'daki british museum'da sergilenen, iki farklı renkte görülebilen cam bir roma kadehi olan lycurgus kupası, ilk bakışta yeşim yeşili gibi görünüyor. ancak camın arkasından ışık gelince yeşil renk aniden kan kırmızısına dönüşüyor. bu renk değişimi yıllarca bilim insanlarını şaşırttı ama sonunda 1990'lı yıllarda araştırmacılar, romalı cam üreticilerinin bu benzersiz etkiyi yaratmak için nanomalzemeler kullandıklarını ortaya çıkardı. kupanın üzerindeki mitolojik görseller, tanrı ambrosia'nın, kral lycurgus'u cezalandırmasını betimliyor. 

gümüş ve altın nanoparçacıkları camda asılı duruyor ve parçacıkların boyutları 50 nanometredir. bu parçacıkların boyutları ve 12 yüzlü şekilleri, "dikroizm" denilen renk kaymasına neden oluyor. gümüş ve altın nanoparçacıklarının elektronları beyaz ışığın farklı dalga boylarına maruz kalınca titreşiyor. rezonans üreten elektronlar daha sonra bu ışığı aynı renk dalga boyunda yeniden yayıyor. gümüş ve altın kombinasyonunda bu renk dalga boyları yeşil ve kırmızı aralığında oluyor.

bazı araştırmacılar bu metallerin cama tesadüfen karıştığını düşünüyor ama genel olarak kasıtlı bir şekilde kullanıldıkları kabul ediliyor. yani nanoteknolojiyi ilk geliştirenler 4. yüzyıldaki cam üreticileri olabilir.

lycurgus kupası neden yeşilden kırmızıya dönüşüyor?

1. yansıma: ışık gümüş nanoparçacıklarından yansıyınca yeşil görünürken altın nanoparçacıkları kahverengi görünüyor.

2. aktarım: ışık bu nanoparçacıkları içeren bir ortamdan geçince gümüş nanoparçacıkları sarı, altın nanoparçacıkları ise mor görünüyor.

3. dikroizm: kadehin camındaki gümüş ve altın, kadehin üzerine ışık yansıdığında yeşim yeşili ve içinden ışık geçtiğinde kan kırmızısı görünmesini sağlıyor.

Bilim Dünyasının Kafasını Karıştıran 2000 Yıllık İlginç Nesne: Bağdat Pili