Glutensiz Beslenmeye Dair Bilinmesi Gereken Şeyler
gluten, çölyak hastalığı, buğday alerjisi, çölyak olmayan gluten duyarlılığı, buğday intolerans sendromu gibi çeşitli hastalıklarla ilişkili olsa da genel popülasyonun glutensiz beslenmesini gerektirecek bir kanıt yoktur.
son yıllarda çölyak ya da gluten duyarlılığını daha sık duyuyor olmamızın nedeni hastalığın yaygınlaşmasından mı yoksa tanı kriterlerinin iyileşmesinden mi? önceden bu kadar kanser yoktu, çünkü tanısı koyulamıyordu. bunun gibi, bilgi arttıkça artık sadece çölyak denilip geçilmiyor genetik analizleri yapılarak adı konuluyor.
konu ile gastroenterologlar, alerji uzmanları, beslenme uzmanları, metabolizma uzmanları vb ilgileniyor ve kimi zaman her kafadan bir ses çıkıyor.
sağlıklı bireylerin gluten free diyet yapmasını gerektirecek herhangi bir neden, gerekçe olmadığı gibi gönüllü olarak glutensiz beslenmeye başlayan yetişkin bireylerin barsak floralarında olumsuz değişiklikler olabilmekte.
global olarak nüfusun %5'inin gluten ile ilgili bir hastalık nedeniyle glutenden kaçınması gerekirken bu oran sağlıklı bireyleri de kapsayarak nüfusun %20'sinin glutenden kaçınması ile sonuçlanmış.
gluten, çölyak ya da benzer hastalıkların başlatıcısı değildir. european society of paediatric gastroenterology, hepatology and nutrition (espghan) bebek beslenmesinde ek besinlere başlanırken 4 aydan önce ve 7 aydan sonra gluten içeren besinlerin başlanmasını uygun bulmuyor. yani bu aralıkta bebeğin gluten içeren besinlerle tanıştırılması gerektiğini bildiriyor.
gluten, buğdayda ve arpada var en çok. buğdayın tanesinden kaçınılsa bile unu pek çok besinin hazırlanmasında kullanılıyor. gıda sanayisinde yaygın olarak kullanılıyor. ben ketojenik diyet yapıyorum deyip ekmekten kaçınanlar gibi glutensiz besleniyorum deyip sadece ekmekten kaçınanlar çıktı.
çölyak iseniz tam olarak glutensiz diyet yapmanız gerekir.
* glutensiz un ile ekmek yemek yeterli değildir.
* hazır ürünlerin içeriği bilinmeli, glutensiz olanlar tercih edilmeli. standart olanlara göre yaklaşık olarak 2 katı daha pahalıdırlar.
* lokantada yemek yemekten kaçınılmalı. tavuk ızgara vb bile yiyecek olsa sosunda, pişirme alanında, araç gereçte gluten kalıntısı olabileceği için tüketimine uygun değildir.
* kozmetik ve temizlik malzemelerinde gluten kullanılır. bunları içermeyenleri kullanması gerekir.
* evde gluten içeren besinlerle yakın bir mesafede bulunmamalı, yiyecekleri özellikle ayrılmalıdır. (bkz: çapraz kontaminasyon)
* pişirme ve hazırlık için kullanılan araç gereçler ailenin diğer bireyleri de glutensiz beslenmiyorsa ayrılmalıdır (fırın, tost makinesi, tencere vb).
* karton bardak kenarı, zarfın yapışkan yeri vb yerlerde gluten vardır. bunlarla temastan kaçınılmalı.
çölyak değilseniz ya da gluten ile ilişkili başka bir hastalığınız yoksa bunların hiç birini yapmanıza gerek yok. sadece ekmek yemeyerek glutensiz beslenmiş de olmazsınız.
eğer bir tedavi yöntemi olarak beslenme uygulanmıyorsa, diyet için hayatı olumsuz etkilemeyecek kadar karbonhidrat sağlanmalıdır. bunu süt ürünleri ya da meyve ya da kurubaklagiller gibi gluten içermeyen besinlerle yapabilirsiniz. ancak "azı karar, çoğu zarar" diye hatırlatalım. günlük ortalama 400-500 gramdan fazla meyve tüketimi fruktoz alımının fazla olmasına dolayısıyla trigliserit yüksekliğine, karaciğer yağlanmasına yol açabilir. aşırı kurubaklagil tüketimi sindirim sorunlarına yol açabilir. beraberinde süt ürünleri çok tüketiliyorsa ve bir yatkınlık varsa kalsiyum okzalat taşı oluşabilir vb.
bir hastalığın yok ise ne yersen ye ama aşırı yeme...