Günümüzün Ejderhaları: Bombardıman Böceğinin Salgı Mekanizması Nasıl Çalışıyor?
doğa çok garip bir şey... aslında içerisinde bulunan canlıları her zaman bir süper kahraman yapmaya çalışır. bombardıman böcekleri de bunlardan biridir. bu arkadaşlar genellikle 1.2-1.8 santimetre boylarındadır. bu küçük ama bir o kadara etkili bu hayvanlar tehlike anında karnın ucundan yani bizim kıç diye tabir ettiğimiz yerden bir patlama sesiyle birlikte kimyasal bir sprey kümesi püskürtürler. işte ismini de bu yaptıkları eylemden alırlar.
bilim insanları bu benzersiz savunma mekanizmasının tam evrimsel tarihini bilinmiyor olsalar da biyologlar, doğa dediğimiz bütünün içinde bulunan adaptasyon mekanizmasının doğal seçilim yoluyla artan adımlarla bu hale evrimleşmiş olduğunu gayet iyi bilmekteler.
şimdide bu arkadaşların şu videoda göreceğimiz şeyi nasıl yaptığına bakalım
birçok doğal mekanizma gibi bu arkadaşın yaptığı bu olayda kendisini tehdit altında hissettiğinde oluverir. bir tuvalet rezervuardaki gibi deposundaki sulu çözeltinin giriş kapısına ulaşmasını sağlayan bir valfi açıverir ve mekanizma hızlıca çalışmaya başlar.
görselde de görüleceği üzere arkadaşımızın karnının içerisinde bir tarafta hidrojen peroksit bir tarafta da hidrokinonlar üreten yapılar bulunmaktadır. işte bu kimyasalları aslında hayatımızda kullanmaktayız diyebilirim. hidrojen peroksit'i halk dilinde biz oksijenli su olarak biliriz, hidrokinonları da daha çok eski usûlde fotoğraf çekenler bilir çünkü, film tab ederken bu kimyasalı kullanır.
şimdi de geçelim olayın nasıl gerçekleştiğine
yukarıda anlattığımız kimyasallardan hidrokinonları görseldeki gibi böceğin hidrojen peroksit depolarına salıverir ve aşağıda ki gibi oksitlenmeyle oluşan ekzotermik bir reaksiyon (yani ısı oluşturan diyebiliriz basitçe) patlak verir.
c6h4(oh)2+ h2o2------ > c6h4o2 + 2h2o
bu esnada oluşan karışımın sıcaklığını yaklaşık 100 °c'ye kadar yükselir ve karışımın yaklaşık beşte birini buharlaştırır. ortaya çıkan ısı ve basınç artışı, reaktif depolama odalarının giriş valflerini kapanmaya zorlar ki böylece böcek kendi iç organları korumuş olur. işte kaynayan, kötü kokulu bu sıvı, yüksek bir patlama sesiyle, çıkış valfinden şiddetli bir şekilde düşmanın üstüne püskürtülür.
hemen şunu da ekleyeyim, bu arkadaş oluşturduğu kimyasal spreyini yaklaşık 20 kez daha püskürtebilecek kadar hidrokinon ve hidrojen peroksit deposuna sahiptir. hatta gerçek bir savaşın içine girdiğinde bir yırtıcıyı bile öldürmek öldüre bilmeye yetecek mühimmata sahiptir diyebiliriz.
eğer günümüzün ejderhaları olarak da bilinen bu canlıya bir gün rastlarsanız sizi yakması işten bile değil...