Helikopter Satın Alırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
öncelikle helikopter almaya gerçekten ihtiyacınız var mı sorusuna yanıtınız "evet" olmalı
gelgelelim helikopter uçağa benzemez. yani bugün ufak bir jet alma amacı genelde şehirler arası veya ülkeler arası tarifeli seferlerden kurtulup rahatça dolanmakken, helikopter alma amacı öyle değildir. helikopteri genelde yöresel işlerinizi yürütmekte kullanacağınız bir makine olarak düşünmelisiniz. yani araları kısa mesafeli olan yerlerde işiniz vardır ama gideceğiniz yerler öyle sapa veya alakasız kalır ki araba ile ulaşım vakit kaybettirir size işte o zaman helikoptere ihtiyaç duyarsınız. mesela istanbul'da yaşayan bir milyonersiniz ama sakarya'da ve izmit'te fabrikalarınız var veya izmir'de yaşayan bir sanayicisiniz ama aynı zamanda aydın'da toprağınız var. buraları denetlemek, bir hal hatır sormak istiyorsunuz işte bu durumda helikopter sizi kurtaracak bir araçtır. dolayısıyla eğer yaşadığınız yer ile işletmeleriniz arasında kısadan gidip gelmek istiyorsunuz veya kısa mesafede araba, trafik zulmünden çekiniyorsanız o zaman helikoptere ihtiyacınız var demektir.
elbette ki bu lüksün de bir bedeli var. helikopter de bir hava taşıtı ve bu nedenle aynı uçaklarda olduğu gibi özenli bir bakım ve kullanım isteyen bir makine.
size gereken personel 1 pilot (tercihen 2) ve 1 teknisyendir
helikopterler (ağırlıklı olarak) aynı uçaklarda olduğu gibi 2 pilotlu uçacak şekilde tasarlanır. ancak tek pilot da helikopteri rahatça uçurabilir. bu nedenle tek pilottan tasarruf edebilirsiniz. pratikte bu durumun yarattığı handikap tek pilot olması nedeniyle adamın dinlenmesi esnasında bir yere gidemeyecek oluşunuzdur. bunu göze alırsanız tek pilot yeterlidir. halihazırda helikopter pilotları 8-10k tl civarı para alır. elbette +/-%25'lik bir aralığı aklınızda tutun. bu pazarlık payıdır. bunun dışında adam kalkıp sizin yanınıza taşınacağı için arıca ev kirası ve ulaşım aracı masraflarını da ayrıca adama vermeniz gerekiyor. parayı dolara sabitlemek vs. pek piyasanın tercih ettiği bir iş değil o nedenle maaş direkt tl üzerinden verilir. pilotlar da büyük ihtimalle kara havacılık kökenli olacaktır çünkü ülkenin helikopter pilotu ihtiyacını karşılayan yer aslen orası.
gelelim teknisyene. uçak neyse de helikopter teknisyeni bir helikopterin olmazsa olmaz personelidir. uçağı aldığınızda bir havalimanına koymak zorunda olduğunuz için teknisyenin yapacağı hizmetleri havalimanlarındaki bakım şirketlerinden alabiliyorsunuz ancak helikopterde bir teknisyen bulundurmak elzemdir. bunun asıl nedeni helikopterin illa havalimanı gibi bir yere koyma zorunluluğunuzun olmaması ve aynı arabanız gibi gerektiğinde evinizin arka bahçesinde bile bulundurabilme pratikliğinde bir araç olmasıdır. helikopter, araba gibi dibinizde durduğundan "hadi uçuyoruz" dendiğinden hemen hazırlanması, ufak tefek işlerinin yapılması, yıkanması, temizlenmesi gibi işlemlerin vakit kaybetmeden yerine getirilmesi amacıyla teknisyen şarttır. bununla birlikte helikopteri bakıma yolladığınızda teknisyen helikopterin başında bekler, bakımı izler, gerekirse yardımcı olur, helikoptere sahip çıkar yani gözünüz arkada kalmaz. teknisyene de kalması için bir yer ve ulaşım için bir araç vermek gerekir.
bugün teknisyenler ortalama 5-7k tl maaş alır. maaşlar tl olarak belirlenir, pazarlığa açıktır ve +/-%25 pay bunda da vardır. aynı pilotlarda olduğu gibi teknisyenlerde de kara havacılık kökeni ağırlıktadır.
pilotu ve teknisyeni buldunuz. gelelim helikoptere
burada ihtiyacınız ile ülkedeki helikopter piyasası ve diğer masraflar ortak paydada buluşmalı.
limuzin gibi helikopterim olsun, param çok pilotu, bakımı, yedek parçası filan sorun değil diyorsanız o zaman tercihiniz sikorsky olmalı. bizde genelde askeri modelleri ile bilinen sikorsky'nin özellikle s-76 ve s-92 modelleri sizin işinizi görecektir.
eğer kalabalık gezmeyi seven ve geniş-rahat bir makine isterseniz s-92 tek tercihiniz olmalı.
sikorsky üstte dediğim gibi limuzin gibi alettir; taş gibidir, heybetlidir, gösterişlidir. dolayısıyla bunu alıp hadi fabrika gezelim derseniz biraz fazla masraflı olur, o nedenle itibarım olsun ama biraz bütçeyi de göz önüne alalım derseniz o zaman tercihiniz bell helicopter olmalıdır.
bell helikopterlerini tarif etmek istersem aynı klasik amerikan arabaları, bir mustang bir chevrolet super sport otomobilleri gibi diyebilirim. uzun yıllardır helikopter piyasasının önemli bir figürü olan bell helikopter hem workhorse diyebileceğimiz iş helikopterleri hem de özel kullanım amaçlı helikopter üretiminde başı çeken ve gayet kaliteli ürünleri olan bir şirkettir. şu anda lokomotif modeli olan bell 429 gayet güzel tercihtir ve aynen başlıkta verdiğim mustang/chevy ss gibi kendine has bir karakteri olan güçlü bir makinedir.
eğer fazla kalabalık gezmeyi sevmeyen biriyseniz ve hem dağa-bayıra ineyim hem de 5 yıldızlı otele gideyim, arada yunan adalarına kaçamak yapayım ama koltuklarım deri olsun belli bir konforu olsun derseniz bell modelleri size yeterli gelecektir. özellikle şu anda üretimi olmayan ama içi rahat ve geniş olan bell 430 modeli sizi tatmin eder.
yalnız yeni üretilen ve piyasayı etkileyen bell 525 modeli de çok fena geliyor aklınızda bulunsun. bell, 525 modeli ile sikorsky'nin alanına girecek ve limuzin gibi bir makine üretecek.
bunun dışında gerçekten workhorse bir helikopter alayım, konfor ikinci planda kalsın ama taş gibi olsun cayır cayır uçsun, spor araba gibi bir alet istiyorum diyorsanız eurocopter tercih edilebilir. eurocopter ürünleri sağlamlığı ve dayanıklılığı ile güzel makinelerdir.
bunlar dışında agusta-leonardo da tercih edebileceğiniz uygun fiyatlı diğer bir helikopter üreticisi. bu şirketin ürünleri de gayet güzel ve ekonomik olmasıyla dikkat çekiyor.
üreticileri tanıdık. gelelim tercihinizi etkileyecek önemli faktörlere
- motor sayısı: helikopterler tek ve çift motorlu olarak üretilir. tek motorlu olanlar genelde 4-6 kişiliktir ve tahmin edebileceğiniz gibi tek motorlu olanların bakım masrafları daha azdır. bunun bir nedeni motor sayısının tek olması ve aynı zamanda helikopterlerde motorlar kadar çok önemli diğer bir parça olan transmisyon bağlantılarının tek motor+transmisyon kombinasyonunda çift motor+transmisyona göre daha az karmaşık olmasıdır. çift motor olunca güvenlik faktörü artar ama aynı zamanda daha karmaşık transmisyon yapısı ve 2.motorun bakım masrafları işin içine girer.
bunun yanısıra büyük bir helikopter alırsanız ekstra ana rotor pali sayısı da 5 olabilir. günümüz helikopterleri genelde 4 ana rotor paline sahip. ama büyük ve güçlü bir makine alacaksanız 5'inci pal'de gelir. ekstra pal ekstra risk ve ekstra potansiyel masraf demektir.
- konfor: aynen özel uçaklarda olduğu gibi içini döşeyeceğiniz malzeme konusunda sınır yok. burada tek sınır sizin zevkiniz ve cebinizdeki canlı nakit miktarı. o nedenle çok detaya girmek yersiz.
- teknolojik özellikler: ekstra aviyonikler, ekstra güvenlik ve iletişim sistemleri, ekstra donanımlar... hepsi sizin ihtiyacınıza göre belirlenecek. örneğin deniz üzerinde çok uçacaksanız o zaman bir emergency flotation sistemi almanız lazım. denize acil inerseniz batmanızı bu sistem önler.
diyelim ki fantezi yaptınız, gece de uçmak istiyorsunuz o zaman alete bir nvis (night vision ımaging system) taktıracaksınız. veya kabin içi eğlence sistemi istiyorsunuz o zaman aldığınız modele göre bir sistem var mı yok mu ona bakmalısınız. mesela bu kabin eğlence sistemleri sorun yaratabilir helikopterlerde. güç beslemesi, donanımın uygun tasarımla yerleştirilmesi filan karmaşık konular. o nedenle bir helikopter alacaksanız alete göre sistem var mı yok mu iyice inceletin. bundan başka helikopterlere hava radarı takılabiliyor. eğer ekstra güvenlik derseniz bunu da tercihlerinize ekleyin. kabloya, elektrik şebekesine filan takılıp düşmeyelim mazallah derseniz bir wsps (wire strike protection system) donanımı da ilave ettirebilirsiniz. elbette herşey hayal gücünüze ve paranıza bağlı.
- bakım masrafları: helikopterler uçaklar gibi olmayan ve motor(u/ları) + palleri + transmisyonları sürekli ağır yük altında çalışan makinelerdir. dolayısıyla mekanik anlamda çok titiz olarak bakılmalılardır. en ufak bir korozyon veya mekanik hasar helikopter için ölümcül sonuçlar doğurabilir. bu nedenle alacağınız helikopterin sık ve detaylı bakımları olacaktır. eğer deniz üzeri bir bölgede yaşıyor ve sıklıkla deniz üzerinde uçuyorsanız o zaman sürekli motor ve helikopterin yıkanması gerekir. bu da yıkama sıvısı, malzemesi, teçhizatı vb. masraf demektir. ayrıca helikopteri öylece dışarıda bırakamazsınız, narin makinlerdir bunlar ve yıpranmaya açıklardır. örneğin windshield denilen ve birkaç kat mikadan oluşan ön camları dış etkenler nedeniyle açılıp içlerine su alırsa iç taraftan buğulanır ve görüş tamamen kapanır. bu durumda size cart diye 100-200 bin dolar cam masrafı girer. uygun temizlenmeyen bir pal güneş altında veya soğukta dura dura yıpranırsa ve iniş/kalkışlar sırasında bu yıpranmaya bağlı olarak kendisine çarpan taş-toprak parçaları ile aşınıp bozulursa güm diye binlerce dolarlık pal masrafı çıkar. uygun temizlenmeyen ve korozyonlanan bir transmisyon çok fena masraf çıkartır. o nedenle helikopter bakımları düzgün yapılmalı ve helikopter mümkünse kapalı bir alanda uygun nem ve sıcaklık koşullarında saklanmalı.
- sıfır/ikinci el bir makine alacaksanız önce helikoptere binin ve özellikle sarsıntı derecesinin sizi rahatsız edip etmediğine çok dikkat edin. workhorse amacıyla üretilen bazı helikopterler aslında özel/vip kullanıma uygun değildir ve özellikle sarsıntı sizi yorar. ama vip kullanım göz önüne alınarak üretilen modellerde genelde sarsıntı sorunu farklı damper sistemleri ve tasarımları ile gayet güzel aşılmıştır. bu nedenle önce helikoptere binip şöyle birkaç tur atıyoruz ve helikopteri hissediyoruz. bu sırada "ayağımı uzatırsam karşımdaki adamın ağzına pabucum giriyor mu?" veya "şöyle rahat rahat gerine gerine oturup oturuyor muyum?", "bardaklık nerede, kulaklık tepemde mi sallanıyor böyle?" gibi konfor özelliklerine de bakmanız lazım.
- bundan başka ikinci el alacaksanız özellikle bakacağınız şey motor saatleri ve iniş-kalkış sayılarıdır. üstte yazdığım gibi helikopter ağır yük altında çalışan bir alet olduğundan özellikle yüksek saatlı ve fazla iniş kalkışı olanları tercih etmemeniz lazım. hele ki motor+transmisyon overhaul zamanı çok yakın olanları almayın çünkü bunlarda ne çıkacağı belli olmaz ve neredeyse bir helikopter parası kadar bakım parasını bu parçalara verebilirsiniz. bunun dışında skidli mi yoksa iniş takımları olan bir helikopter mi alacaksınız ona karar verin. skidli yani kızaklı olan helikopterlerin elbette ki bakım masrafı iniş takımlı olanlara göre daha azdır çünkü i/t olup bunlar içeri çekilebilirse ekstra bir hidrolik sistemi ve bu nedenle daha fazla bakım masrafı vardır. ancak i/t olanlarda sabit olanlar var bunlarda sadece teker asemblesi masrafı olur mesela. gelgelelim içeri çekilebilen i/t olan modeller sürtünmeyi azalttığından daha süratli ve tasarruflu gider bu da oturup hesap-kitap yapmanıza neden olabilecek bir durum.
- bunun dışında ülke içinde servisi olan ve bakımları yapılabilecek modelleri alırsanız bakım olayında optimum bir durum yakalarsınız. ülkemiz yasalarına göre aynen uçaklarda olduğu gibi helikopterlerde de bir işletici şirket altında bulunmak zorunlu. bu nedenle işletici şirket masraflarını da hesaba katınız.