ilk surlar byzantion zamanında mö.7.yy'da tüm şehri içine alacak şekilde sadece bugünkü topkapı sarayının bulunduğu tepeyi sarıyordu. roma imparatoru septimius severus bu yunan kolonisini ele geçirmesinden sonra surları güçlendirdi. günümüzde herhangi bir kalıntısı kalmamıştır.

ikinci etap surlar büyük konstantin zamanında istanbul imparatorluk başkenti ilan edilince yapılan konstantin surlarıydı. m.s. 324-330 yılları arasında yapılan bu surlar tek sıraydı ve kara surları muhtemelen haliç tarafından bugünkü unkapanı köprüsü noktasından başlayarak, bugünkü fatih camisinin bulunduğu dördüncü tepeyi de içine alacak şekilde batıya doğru kavislenip akdeniz caddesi-kızılelma caddesi doğrultusunda uzanıp, yenikapı bölgesinde theodosius limanının etrafından geçerek deniz surlarıyla birleşip yarımadayı çepeçevre sarıyordu. bu surlardan kalan tek kalıntılar cerrahpaşa camisi yakınlarındaki isakapı mescidi ve geçenlerde marmaray kazısı sırasında antik yenikapı limanı çevresinde ortaya çıkarılan bazı kalıntılar.

üçüncü etap surlara ise şehir imparatorluk başkenti olunca nüfusunun hızla artmasından ve yerleşimin kısa sürede ikinci etap surların dışına taşması nedeniyle ihtiyaç duyuldu. bu nedenle imparator 2. thodosius zamanında 404-413 yılları arasında theodosius surları inşa edildi. antik dönemin son büyük şehir suru projesi olan bu surların yapım tekniği çok başarılıdır. kara surları birbirine paralel iki duvardan oluşuyordu ve dış tarafında boydan boya geçen bir hendekle desteklenmişti. ilk yapımı zamanında marmara'dan haliç'e 6.5 km olan bu surların sonradan tekfur sarayı'ndan sonraki kısmı, sur dışında kalan ayvansaray semtini de içermesi amacıyla yıkılıp, semti içerecek şekilde genişletilmiştir. ayrıca surlar altıncı ve yedinci tepe arasındaki vadiden (günümüzdeki vatan caddesi boyunca) akan lykos deresine geçit vermek amacıyla sulukule noktasında bir geçide sahip olacak şekilde yapılmış, burası bu nedenle surların en zayıf noktasını oluşturmuş ve pek çok saldırı bu yönden gelmiştir.

bu surlar 1453 istanbul'un fethine kadar, yani yaklaşık 1000 yıl boyunca istanbul'u çok sayıda kuşatmadan korumuştur. 1453 öncesinde sadece bir kez, 1204'te latin istilası sırasında geçit vermiştir. osmanlı ordusu ise şehre eğrikapı tarafından girmiştir. surlar şehrin osmanlılara geçmesinden sonra da bir süre daha korunmuş, tamirine önem verilmiştir.

üzerinde bulunan ana kapılar, marmara tarfından haliç'e şu şekilde sıralanır:

yedikulekapı (bizans zamanında ana tören kapısı olarak kullanılan altın kapı), belgradkapı, silivrikapı, mevlanakapı, topkapı, edirnekapı, eğrikapı, ayvansaraykapısı.

ayrıca silivrikapı ile mevlana kapısı arasında surlar içe doğru bir kavis yapıp, 41.008604,28.922343 koordinatlarında sigma kapısı adlı askeri kapıyı oluşturur.

ayrıca (bkz: haliç surları) (bkz: marmara surları) (bkz: galata surları) (bkz: sur-ı sultani)

haritası: http://maps.google.com/…0004b1b23843e82b3c9bb&msa=0

bonus: (bkz: anastasius suru)