İç Savaş Yüzünden Bir Dönem Cehennemi Yaşamış Ülke: Liberya
Liberya'nın kısa tarihi
abd eliyle, 1847 de kurulan, afrika' daki bir nevi abd kolonisidir liberya. anayasası washington'da yazılmış; başkenti olan monrovia, adını abd başkanı james monroe'dan almıştır. abd'den dönen veya gazla döndürülen "eski" kölelerin ve çocuklarının (nüfusun yaklaşık yüzde 5'i) öğrendikleri ekme biçme metotlarını topraklarında, kölelik uygulamalarını da yerli halk üzerinde denedikleri bir batı afrika ülkesi liberya. afrikalı, afrikalıyı köleleştirmiştir.
140 seneye yakın süren bu uygulama 1980'de afrika doğumlu, yerli halktan (khran kabilesi) samuel doe darbeyle iktidara gelene kadar sürmüştür. doe, ülkeyi abd güdümünden çıkartmaya, yerel halkın etkisini arttırmaya (ve muhtemelen deveyi hamuduyla abilerinden izin almadan götürmeye) başlayınca, iktidarını sağlamlaştırmak için ortaya koyduğu 1984 anayasası ve 1985 seçimleri abd tarafından tanınmamıştır. liberya' ya yapılan yardımların kesilmesi, ekonomik zorluklar ve doe'nun kanunsuz işleri, iktidara olan öfkeyi arttırmıştır. charles taylor ve prince johnson isimli, abd'de de eğitim görmüş ve desteklenmiş iki adam, abd' den liberya' ya gelerek 1989 da samuel doe'ya karşı adamlarıyla birlikte ayaklanmışlardır.
bu ayaklanmada, kabile ilişkileri de önemli rol oynamış, doe'nun kabilesinin hakimiyetine karşı çıkan başka büyük kabileler, isyancıların yanında saf tutmuştur. doe'yu devirme süreci, taylor ve adamlarının fildişi sahillerinden liberya'ya girmesiyle bir sene kadar sürmüş ve o kadar kanlı geçmiştir ki sonunda samuel doe'yu ele geçiren prince johnson'un, doe'yu canlı canlı kestirip adamlarına yedirdiği söylenir. bu olaylar birinci liberya iç savaşı'nın başlangıcı olmuştur.
doe'nun öldürülmesinin akabinde, "anamı öldürdü, babamı öldürdü; ama oyum ona" gibi akıllara zarar bir seçim sloganıyla charles taylor iktidara gelmiştir. başlangıçta azalan çatışmalar, taylor'ın büyük yolsuzluklar ve adaletsizlikleri ile artmaya başlamış, ona karşı da başka savaş baronları, talandan aldıkları payı arttırabilmek için başkaldırmıştır. 1996'ya kadar süren birinci iç savaş, bir zamanlar afrika'nın en gelişmiş ülkelerinden olan liberya'yı ekonomik olarak bitirmiş, 200 binden fazla insanın vahşice öldürülmesine ve bir o kadar insanın da topraklarını terk etmesine yol açmıştır.
elinde ak-47 ile sokakta insan avlayan, ele geçirdikleri insanı canlı canlı yiyen, kesen, işkence eden; kokainden, ottan kafası bir milyon, itin köpeğin piyonu olmuş 14-15 yaşındaki çocuk/ asker/ gerilla manzaraları kalmıştır akıllarda.
Liberya'da şimdilerde durum nasıl?
başkent nüfusunun yaklaşık 1 milyon olduğu, buram buram terk edilmişliğin yanında bereketsizlik sıfatının oranın mevsimi denilebilecek bir ülke liberya. adı ne kadar özgürlük kalıbından gelse de genel görüntü ile tamamen alakasız bir portre. ciddi biçimde elektrik ve içme suyu sıkıntısı mevcut. her yerden jeneratör sesleri yükseliyor (güzellik salonu dahil) cep telefonu şarj büfeleri var pek çok yerde.
bir de duvar gazetesi mevcut "daily talk" adında. kara tahtaya adamın biri her gün düzenli olarak haberleri yazıyor tebeşirle ve halk gelip okuyup gidiyor. belki de tek düzenli şeyi bu.
liberya'nın para birimi dolar. 1 liberya doları= 0,0060 amerikan doları (nisan 2019)
dünyanın en fakir ülkelerinden. hırsızlık oldukça fazla, üçüncü kattaki evinin balkonuna tel örgü çekenler var. billboard yok tabii ülkede, bunun yerine duvarlı gazete var. meydanda bir duvar ve oraya asılı gazete, okumayı bilen gelip okuyabiliyor günlük. pazarlarında tartı yok, takas ya da göz kararı. döviz bürosu yok, bizim ülkedeki seyyar milli piyango bileti satıcıları gibi döviz alıp-veriliyor. berber dükkanı da böyle. oto yıkama yeri gibi bir ucu açık bi ucu kapalı mekanlarda. yetimhane var, berduş yatağı gibi.
liberya'da dişe dokunur hiç elmas (pırlanta) madeni olmamasına rağmen, dünya üzerindeki elmasların 1/8 kadarı liberya çıkışlıdır. sierra leone elmasları korkunç insan hakları rezaletlerinden dolayı çok ülkede yasaklanmış olmasına rağmen, bu elmasların çok büyük bir kısmı aynı şekilde üretilmekte ve liberya üzerinden dağıtılmakta, hiç bir yasakla karşılaşmamaktadır. liberya'nın 22. başkanı charles taylor, her elmas üzerinden aldığı kaçak vergilerle dünyanın en zengin adamlarından biri olmuş, ancak geliri dokümanlar üzerinde olmadığı için yanına kalmıştır.