adamlara yarasa yiyorlar diye yükleniyoruz falan ama çinliler diğer tüm uygarlıklardan tam 1300 yıl önce tuvalet kağıdı kullanmaya başlamış.

çin'de 6. yüzyılda ilk defa çin imparatorluğu mahkemelerinde ve çin'in bazı zengin ailelerinde kullanılmış tuvalet kağıdı. 14. yüzyıla geldiğimizde ise çin'in zhejiang bölgesinde yıllık 10 milyon paketlik tuvalet kağıdı üretimi gerçekleşiyormuş.

o zamanlarda dünyanın geri kalanında ise tuvalet kağıdı çin'deki gibi tutmamış. hatta şöyle bir anekdot var; 8. yüzyılda çin'e giden bir gezgin, çinlilerin temizliğe önem vermediğini, tuvaletlerini yaptıktan sonra ellerini yıkamadıklarını; kendilerini sadece bir kağıtla temizlediklerini söylemiş. tuvalet kağıdının amerika'ya ve ingiltere'ye ise, 1800'lerin sonu ve 1900'lerin başında gelebilmiş. hemen hemen hususi tuvaletlerin yaygınlaşmaya başladığı zamanla aynı zamanda.

peki tuvalet kağıdından önce insanlar ne kullanıyordu? zengin insanlar, şu an en değerli otlar arasında yer alan kenevirle birlikte bez ve yün kullanıyormuş. günümüzde kafa olmak için kullanılan kenevirle zamanında malum yerlerini temizliyormuş zenginler. fakir kesim ise, tuvaletlerini derelere yapıp götlerini bulabilirlerse suyla, bulamazlarsa eski paçavralarla ve yontulmuş ağaç parçalarıyla, ağaç yapraklarıyla, samanla, yosunla, deniz kabuklarıyla temizliyorlarmış. yani kullanışlı ve bedava ne bulurlarsa kullanıyorlarmış.

antik romada temizleme aleti ise şuradaki bir çubuğun ucuna bağlanmış sünger parçasıymış:

umumi ve hususi bütün tuvaletlerde bu kullanılıyormuş. üstelik kullan at da değil. bu sünger, deniz suyunda bekletilerek kendi kendine temizleniyormuş. tuvaletini yapacak olan gidip denizden bu süngeri alıyor, tuvaletini yapıyor, sonra süngeri aldığı yere geri bırakıp kendisinden sonra kullanacak olan için temizlenmesini sağlıyormuş. bir nevi "nasıl bulmak istiyorsan öyle bırak" felsefesi.

16. yüzyılda fransız yazar françois rabelais'in gargantua and pantagruel eserinde tuvalet kağıdının kullanışsız olduğunu şu sözlerle anlatıyor: "who his foul tail with paper wipes, shall at his ballocks leave some chips." yani kim götünü kağıtla temizlerse bilin ki taşaklarında birazcık pislik kalmıştır.  yazar bunun yerine kuğunun ensesiyle temizlik yapılmasının en iyi yol olduğunu söylemiş. ne kafalar var, görün.

hindistan ve bazı orta doğu ülkelerinde, günümüzde bile, tuvaletten sonra temizlenmenin tercih edilen yolu, sol elle taharet almak. ve tabiki ardından ellerini çok iyi yıkamak. bu yüzden bu ülkelerde solak çocuklar, sağlak olmak için zorlanır; sol elle yemek yemeleri, yiyecek tutmaları istenmez.

denizciler ise, tuvaletlerini yaptıktan sonra eskiyen halatların dağılmış ip parçalarını kullanırmış. alaska ve kutuplara yakın bölgelerdeki insanlar ise tuvaletlerini yaptıktan sonra kar tanelerini kullanarak temizliklerini yaparlarmış. sanırım bu diğerlerinden daha insancıl.

1857'de ilk ticari tuvalet kağıdı fikrini ise amerikalı joseph gayetty ortaya atmıştır. sloganı ise "the greatest necessity of the age! gayetty’s medicated paper for the water-closet” yani "çağımızın en büyük ihtiyacı! tuvaletler için gayetty'nin ilaçlanmış kağıtları" gayetty ilk tuvalet kağıtlarını, günümüzdeki 100'lü peçete kağıtları gibi tek tek istiflenmiş şekilde, aloa veralı bir şekilde üretmiş. ve tuvalet kağıdı şirketleri 2000'lerden sonra, o zaman ürettikleri gibi, tekrar ıslak mendil üretmeye başladılar. 1857'de ilk çıkan tuvalet kağının paketinde 500 adet varmış ve paketi 50 cent'e satılıyormuş. tabiki o zamanlar cent şimdiki gibi ucuz bir şey değildi. insanların maaşları 10-20 dolardı. yani insanlar ayda -o zamanki maaşlarıyla- yalnızca 20-40 paket tuvalet kağıdı alabiliyorlardı. dolayısıyla çıkar çıkmaz çok popüler olan, herkes tarafından kullanılmaya başlanan bir şey söz konusu değil.

1867'de toptancılık yapan edward, clarence ve thomas scott kardeşler, tuvalet kağıdı üretip satmaya başladılar. gayetty'den daha iyi yaptıklarını söyleyebiliriz; çünkü, bu kardeşler, tuvalet kağıtlarını ilki gibi "ilaçlı" yani aloa veralı üretmediler, haliyle daha ucuza mal ettiler. günümüzeki rulo şekline benzeyen üretilen ilk tuvalet kağıdını ürettiler. hatta tuvalet kağıtlarının üzerine tuvalet kağıtlarını toptan şekilde alacak olan şirketin ismini yazmayı da akıl ettiler. mesela 10 firma kendilerinden tuvalet kağıdı üretmesini istediler diyelim, 10'una da kağıtların üzerine ayrı ayrı firma isimlerini yazmışlar. mesela her bir hotel için, hotelin isminin üzerinde yazan tuvalet kağıtlarını üretmişler. bu yaratıcıklarıyla gayetty'nin kendilerine yetişmesinin de önüne geçmişler.

kaynakça:
1) https://en.wikipedia.org/wiki/toilet_paper
2) https://en.wikipedia.org/wiki/joseph_gayetty
3) https://itotd.com/…/4437/the-story-of-toilet-paper/