iskandinav ulkeleri her zaman "dunya'nin en mutlu insanlari" anketinde en basa oynarlar. cogu zaman iskandinav ulkelerinin tamami ilk 10'da kendilerine yer bulurlar. bunun sebebi olarak da hep bu ulkelerdeki muthis refah duzeyi ve zenginlik anlatilir ama iskandinav ulkelerinde halkin cok mutlu ve mesut olmasinin zenginlik duzeyiyle fazla alakali oldugu soylenemez.

dubai, kuwait city, cide gibi arap sehirlerine gidince deli gibi bir refah ortami gorursunuz. caddeler genistir, binalar yepyenidir, sehir bal dokup yalanacak seviyededir. 

her yerde muthis bir luks ortami vardir ve zenginlik dikkat cekicidir. sokaklarda porsche, ferrari turu arabalar gormek gayet normaldir. iskandinav ulkelerinin hicbirinde goz kamastirici bir luks gorulmez, buna ragmen arap ulkelerinin hicbiri "en mutlu ulkeler" listesine giremezken isvec, norvec gibi ulkeler bu listelere cok rahat girerler.

isvec, norvec, finlandiya (evet finlandiya teknik olarak iskandinav ulkesi degil ama ayni sinifta oldugu icin dahil ediyorum) gibi ulkelere gittiginizde karsiniza cikacak olan manzara hic beklemediginiz bir manzara olabilir. yollar genelde incedir ve cogu yol tek serit gidis, tek serit gelisten ibarettir. yollarda gordugunuz arabalarin cogu fiat tarzi ufak arabalardir ve cogu insan toplu tasima, bisiklet veya yuruyerek seyahat eder. bu ulkelerde insanlarin cok azinin iphone tarzi pahali telefonlar kullandigini gorursunuz, sokakta marka urun giyimi minimum seviyededir, evlerin boyutu genel olarak ufaktir ve insanlarin tamamina yakini orta siniftir.

iskandinavlar genelde araba, cep telefonu, bilgisayar gibi "luks" sayilabilecek esyalari 5-10 yilda bir yenilerler ve kultur olarak "aman herseyin en yenisi bende olsun" meraki bunlarda pek gorulmez. yani iskandinavlarin mutlu olmasinin sebepleri arasinda para ve refah seviyesi yok denecek kadar az rol oynar. su ana kadar gezip dolastigim ulkeler icinde refah seviyesi ve zenginlik olarak en az ihtisama sahip olan ulkeler her zaman iskandinav ulkeleri olmustur ve bu ilk karsilastigimda beni cok sasirtsa da uzerinden zaman gecip biraz dusununce artik sasirtmiyor.

iskandinav ulkelerinin bu kadar mutlu olmasinin sebepleri arasinda kulturel sebepler en yukari yazilmalidir. gunumuzde iskandinav ulkelerinde insanlarin bireyselligi, ozgurlugu ve esitligi koruma altina alinmistir. cocuklara daha kucuk yastayken karsi cinsle yaklasmalarinin ayip bir sey oldugu, sadece kendi cinsiyle takilmasi gerektigi asilanmaz. bu da cocuklarin ruhen saglikli olarak buyumesine sebep olur. yine bu ulkelerde insanlar mal varliklariyla gosteris yapma meraklisi olmadigi ve bu konuda sidik yarisi yapmadigi icin insanlar paralarini luks tuketim urunlerine carcur etmek yerine daha faydali sekilde kullanabilirler. adamlarda "en luks araba bende olsun da hava atayim" "en pahali kiyafetleri ben giymezsem kizlar bana bakmaz" gibi dertler olmadigi (veya cok daha az oldugu) icin maaslar fazlasiyla yetmektedir. genelde mal mulkle hava atma olayi zenginlerle fakirler arasinda ucumlar olan, esitsizligin kulturun bir parcasi haline geldigi kulturlerde gorulen bir seydir ama nufusun buyuk kisminin "orta sinif" kabul edildigi ve gelirlerin birbirine cok yakin oldugu ulkelerde (ornegin iskandinav ulkelerinde) bu fazla gorulmez.

bu ulkelerde oyle bas dondurucu bir zenginlik pek bulunmaz ama insanlarin gelecegi guvence altindadir. normal sartlar altinda abd'de calisan bir muhendis iskandinav ulkelerinden birinde calisan bir muhendise gore cok daha varlikli olabilir ama abd'de calisan bir muhendis isini kaybederse kendisini bir anda fakirlikte de bulabilir. iskandinav ulkelerinde insanlar "isimi kaybedersem sokaklara duserim" kaygisini diger ulkelere nazaran cok daha az yasarlar. gelecege dair fazla kayginin olmamasi da tabi ki mutluluk katsayisini arttiracak olan bir etkendir.

bunun disinda iskandinavlar genetik olarak guzel insanlar. erkekleri de kadinlari da guzel. bunun toplumun ortalama mutlulugunda ne kadar rol oynadigini veya oynayabilecegini bilmiyorum ama mutlaka ekstradan bir getirisi vardir. aslinda mutlulukta genler de buyuk bir rol oynamaktadir. gecen gun "abd'deki en mutlu eyaletler" listesine baktim ve listede minnesota, kuzey dakota, montana gibi alakasiz eyaletleri gorunce sasirdim ama daha sonra buralarin genelde iskandinav kokenli amerikalilar'in yasadigi eyaletler oldugunu hatirlayinca kafamda bir ampul yanmadi degil.

son olarak, iskandinav ulkeleri "got donduran soguklari" yasayan, kisin aylarca gunes isiginin neredeyse hic gozukmedigi ulkelerdir. sert iklim bu ulkelerde hayatin bir parcasi haline gelmistir ve soguk bir ulkede mutlu olmak gercekten sicak bir yere gore cok daha zordur (evet kar yagisi en basta goze guzel gozukur ama o kari temizlemesi var, aylarca kat kat giyinmesi var, araba kullanirken tehlikeli yollarla mucadele etmesi var, insan 4-5 ay degil bir ay boyunca kar altinda yasayinca bile bikiyor). bu yuzden bu ulkelerin "en mutlu ulkeler" listesine surekli girmesi oldukca buyuk bir basaridir.