İsveç'te Trafik Akış Yönünün Bir Kararla Soldan Sağa Alındığı Gün: Dagen H
isveç'te 3 eylül 1967 sabahı saat 5’e kadar trafiğin akış yönü sağ taraf değil sol taraftı
öncesinde trafik ingiltere ya da avustralya'daki gibi soldan akıyordu. ben de bu ayrıntıyı yakın zamanda izlemiş olduğum bir ingmar bergman filmi olan 1657 yapımı smultronstallet filminde fark ettim. aracın direksiyonu solda olmasına rağmen duble yol olmayan yolda baş karakterlerimizden biri yolun solundan solundan ilerliyordu.
adettendir, trafiğin soldan akışının temel nedenini de belirtmeden olmaz. süvarilerin sol eliyle atın dizginlerini ellerine alıp sağ elleriyle de kılıç kullanıyor olmasından temellenen bu gelenek akış yönü at arabası vagonlarında sürücülerin sol arkadaki atın üzerinde oturmaya başlaması ile değişim sürecine girmiş oldu.
1950'li yılların başından beri ülkede konuşulan bu değişiklik en nihayetinde 1955 senesinde yapılan referandum ile %83 gibi bir hayır oranı ile bir süre askıya alınmak zorunda kaldı. ancak devlet komşular ve dünyanın büyük çoğunluğu ile trafik birliğini sağlamak adına değişikliği gerçekleştirmek istiyordu. ayrıca trafikteki araçların tahmini olarak %90'ı da benim izlediğim filmdeki gibi direksiyonu solda olan araçlardı.
sonunda hükümet trafiğin akış yönünün değişmesi hususunda kararını 1963 senesinde verdi
ve değişiklik için seçilen tarih 3 eylül 1967 sabahının saat 5'i olarak duyuruldu. işte isveç'te bu değişikliğe türkçesi ile "sağ tarafa trafik saptırma" yani högertrafikomlaggningen; bu güne ise türkçesi ile "h günü" yani isveççe kısa adıyla dagen h denir.
o dönemler yaklaşık nüfusu 8 milyon olan isveç'te yolları, araçları ve insanları hazırlamak için hummalı bir çalışma başladı. bu çalışma yol çizgileri, trafik ışıkları ve işaretleri, toplu taşıma araçlarının kapılarına kadar bir sürü detay içeriyordu. yüzbinlerce levha ya da ışık planlı bir çalışma ile bir günde değiştirildi. insanları bilgilendirici ve değişikliği hatırlatıcı bir sürü çalışma yapıldı. 4 yıl süren bu seferberlik süresinde psikologlar bile insanların eğitim sürecine dahil oldu.
ve sonunda dagen h denilen o gün geldi çattı
zaruri olmayan tüm trafik hareketleri saat gece 1 ile sabah 6 arası engellendi. mücbir sebeplerden yollarda olanlar için ise sabah saat 4:50'de yapılan bir anons ile şeritler değişti. ve saat 5 itibarıyla trafik sağdan akmaya başlasa da sürücüler şerit değiştikten sonra bir süre daha hareket etmediler. stockholm ve malmö gibi büyük şehirlerde ise kısıtlama daha uzun sürdü.
bu değişikliğin olumlu ekonomik etkileriyle beraber gerçekleşen kaza oranlarında da ciddi düşüşler meydana geldi. belki biraz trafik sıkıştı, belki birkaç kaza oldu ancak hiç kimse bu değişiklik sebebiyle doğrudan hayatını kaybetmedi. ilk gün 32 hafif yaralanmalı 157 trafik kazası raporlandı. değişiklik sonrasında ilk çalışma gününde ise 125 trafik kazası raporlanmış olsa da bu sayı sıradan bir pazartesi için oldukça düşük bir rakamdı. ancak bu iyileşme 1969 senesinde insanların değişikliği özümsemesi ve dikkat seviyesinin azalması ile tekrar eski haline döndü. elde kalan ters kapılı otobüsler pakistan ve kenya gibi ülkelere ihraç edildi. yüksek maliyet sebebiyle raylı sistemler bu değişiklikten muaf tutuldu, her şey eskisi gibi olmaya devam etti.
bu arada benzer bir değişiklik h-dagurinn olarak bilinen 26 mayıs 1968'de izlanda'da da gerçekleşti.
kaynak:
https://bilimdili.com/…yonunun-degistigi-gun-h-day/
https://en.wikipedia.org/wiki/dagen_h