italya hakkında siyaset bilimi, ekonomi ve sosyoloji kürsülerini meşgul tutan bir kuzey-güney teorisi vardır. italya'nın ülke olarak katı bir kuzey-güney ayrımına tabi olduğu, bunun kültür, siyaset, ekonomi, gelenek, din gibi birbiriyle alakalı veya alakasız pek çok alanda kutuplaşmaya ve farklara yol açtığı bilinir. bu teorinin italya'dan daha geniş kapsamlı olanıysa dünyada kuzey-güney ayrımının incelenmesidir. global south ve global north tanımları kullanılır. güney ülkeleri görece geri kalmış ve düşük bir refah düzeyinin eşitsiz bölündüğü yerlerdir, kuzey ülkeleri ise daha gelişmiş bir iktisadi altyapıyla beraber daha çok refahın daha eşit bölündüğü yerlerdir. biz türkiye olarak literatürde global south'un bir üyesiyiz. ne tesadüf ki italya'nın güney kısmı da, hatta pek gelişkin ab'nin nüfuslarına kıyasla zayıf ekonomileri olan portekiz ve ispanya'da bizle aynı enlemlerde yer alıyor.

bunun coğrafi altyapısını tam bilemiyorum. bizim, güney italya'nın, iber yarım adasının bulunduğu enlemlerde yeterince verimli tarım yapılamıyor olması, o sebeple de vaktinde nüfus fazlası oluşmamış olması bir etken olabilir. buralardaki ikliimin 8-10 saatlik modern bir mesaiyi verimli kılacak bir iklime ve sıcaklık seviyesine sahip olamaması olabilir. o kadarından tam emin değilim. fakat şu bariz ki dünyanın tabi olduğu bu kuzey güney ayımı ülkelerin kendi siyasi sınırlarını dahi tanımıyor, italya'yı bile ortadan ikiye bölüyor. bu da italya'yı enteresan bir vaka haline getiriyor.

bir veriye rastladım

misal 2021 eurostat verilerine göre italya'nın kuzeyinde yer alan lombardi'de ortalama gelir, ab'nin ortalama gelirinin %127'si imiş. yani ab'de ortalama 100 euro kazanılıyorsa lombardi'de 127 euro kazanılıyor. yani epey daha üzerinde. çizmenin güney ucundaki calabria'da ise bu ortalama gelir ab'nin ortalamasının ancak %56'sı. yani bir güney italyan, ortalama bir ab vatandaşının yarısı kadar ancak kazanıyor, ortalama bir kuzey italyan vatandaşınınsa yarısından bile daha az kazanıyor. ayrımın ekonomik boyutu hala hissedilir düzeyde.

siyasi olarak da bu ayrım italya'ya yansımış durumda

seçimlerde kuzey ve güney neredeyse cetvelle çizilmiş gibi iki ayrı kampa ayrılıyor. güney movimento 5 stelle olarak bilinen five star movement'a oy veriyor. bu hareket anti-establishment olarak biliniyor. yani mevcut düzeni sorgulayan, sarsan, çevreci, demokrat temalarda birleşmeye çalışan, reformcu bir hareket. kuzey ise merkez sağ ve sağ partilere oy veriyor, yani düzenin devam etmesi yönünde görüş bildiriyor.

bence en ilginciyse kuzey ve güney arasındaki yağ tercihi farkı

kuzey italya neredeyse avusturyalılar, almanlar gibi tereyağı tüketmeyi tercih ederken güney italyanlar zeytinyağı kullanıyormuş. şu linkte bu yağ ayrımı gibi daha pek çok enteresan kuzey-güney ayrımı haritasını görebilirsiniz. yağ tercihinde kaynak olarak natgeo verilmiş. italyan mutfağında kuzey tereyağı tercih ederken orta italya zeytinyağı kullanıyormuş. güney ise zeytinyağı ile birlikte domates bazlı sosları tercih ediyormuş. bir anlamda güney italya biraz daha bizim ege, akdeniz kıyıları gibi zeytinyağı bazlı yemekleri tercih ederken kuzey italya, gelir grubunda da benzerlik gösterdiği kuzey avrupalılar gibi tereyağı temelli bir diyet tercih ediyormuş.

ekonomi, siyaset, kültür gibi pek çok alanda italya, dünyanın tâbi olduğu bu kuzey-güney ayrımına tabi. hem de kendi siyasi sınırları dahilinde, o siyasi sınıra rağmen tabi. güneyi ortalama bir akdeniz ülkesiyken kuzeyi, komşusu avusturya ve fransa'yı daha yakınsayan bir siyasi, iktisadi, kültürel çizgiye sahip. bu yeni bir şey ya da az bilinen bir durum değil. italya'yı enteresan kılan şey, dünyanın tamamında gözlemlenen kuzey-güney ayrımını kendi siyasi sınırları dahilinde, tek bir ülke olmasına rağmen yaşaması. 1861'de gerçekleşen siyasi birliğinden bugüne kadar halen bu ayrımı barındırması, halen tam olarak aşamaması italya'yı enteresan kılıyor. tek bir bayrak altında keskin bir kuzey-güney ayrımı olması da gazetecileri, siyaset bilimcileri, sosyologları, iktisatçıları ve bugünlük de beni italya'yla meşgul kılıyor :)

Günümüzün Modern İtalya'sını Oluşturan 20 Bölge ve Özellikleri