Keynes'in Ortaya Attığı Uluslararası Para Birimi: Bancor
keynes'in ortaya attığı teorik, devletler arası para birimidir bancor.
uluslararası moneter düzenin nasıl işleyeceği ikinci dünya savaşı'ndan sonra gündem konusu olmuş, bretton woods konferansı bundan ötürü tertiplenmiştir. temel amaç, büyük buhran gibi bir küresel faciayı engellemektir. keynes, bancor fikrini konferansta önermiş olsa da kabul ettirememiştir. kabul edilmeyen bancor'un özündeki fikir şudur: dünya merkez bankası gibi tanımlanabilecek supranasyonel bir kuruluş, bünyesinde devletler arası ortak kullanılan bir para birimi basılacaktır.
eğer bancor çözümü kabul ettirilseydi, uluslararası moneter düzen bugünkü kur sisteminden çok daha farklı bir sistem ile işleyecekti.
abd neden bu öneriyi kabul etmemiştir? kısa cevap: işine gelmemiştir. uzun cevap:
"öneriye göre bir uluslararası takas birliği (international bankası unit-icb) oluşturulmalı ve keynes’in bancor olarak adlandırdığı, uluslararası bir para birimi kabul edilmelidir. bancor ülkeler arasında yapılacak ödemeler için geçerli olacaktır. her ülke kendi parasının değerini belirli bir limitte dalgalanacak şekilde bancor’a sabitleyecektir. diğer bir ifadeyle, altın standardındaki altının yerine bancor önerilmektedir. bancor yalnızca ülkeler arasındaki ödemelerin yapılması için kullanılacaktır. bu çerçevede takas bankası, bir çeşit uluslarüstü merkez bankası gibi işlev görecektir. bu önerinin uluslararası ticaret açısından önemi, ülkelerin dış dengelerini korumaya yönelik önlemleri de içermesidir. örneğin, ticaret fazlası veren ülkeler, ellerindeki bancor rezervini icb’ye devretmekte, gerekirse bu kurum tarafından para birimlerini değerlemeye zorunlu tutulabilmektedirler. açık veren ülkeler ise, açıklarının finansmanı için banka kaynaklarına başvurabilmekte, duruma göre banka tarafından devalüasyona zorlanabilmektedirler. (bkz)
görüldüğü gibi bu sistem, abd'nin işine gelecek bir sistem değildir. ticaret açığı ve ticaret fazlası veren ülkeler arasındaki asimetriyi dengelemek adına oluşturulan teoride yalnızca ticaret açığı olan ülkelere değil ticaret fazlası olan ülkelere de yaptırım uygulanmaktadır.
buna ek olarak bugün bancor fikri ile hatırlanan her ne kadar keynes olsa da keynes'in bu fikri ortaya atarken silvio gesell'den ilham aldığını not etmek gerekir. gesell'in 1916'da ortaya attığı model freiwirtschaft'tır. arada farklılıklar olsa da bu idealde de keynes'in önerisine benzer olarak internationale valuta-assoziation birimi vardır.
post scriptum: bancor günümüzde aynı zamanda bir kripto para birimidir.