Kişinin Metindeki Tutarsızlığı Fark Edememe Durumu: Semantik İllüzyon
musa, gemisine her hayvan türünden kaç adet aldı?
bu soruya cevap olarak iki diyorsanız yanılıyorsunuz. çünkü gemisi olan nuh'tu. semantik illüzyon bu nedenle musa illüzyonu olarak da adlandırılır.
semantik illüzyon, dinleyiciler veya okuyucuların bir metindeki yanlışlığı veya tutarsızlığı fark edememeleri durumuna verilen isimdir. ilk kez t.d. erickson ve m.e. mattson tarafından 1981'de journal of verbal learning and verbal behavior dergisinde yayınlanan "from words to meaning: a semantic illusion" isimli makalede tanımlanmıştır.
bu duruma neden olan birden fazla neden vardır
- bize soru sorulduğunda ya da güvenilir bir kaynaktan bilgi geldiğinde doğruluğunu sorgulama ihtiyacı duymayız.
- çoğu durumda zihnimiz tüm kelimelere odaklanmadan sığ bir şekilde cümleyi işler. biz genelde cümlenin kendimizce önemli kısmına odaklanıp diğer bir kısmını gözden kaçırabiliriz ve bütüncül bir değerlendirme yapmayız.
- zihnimiz, detaylı şekilde analizden çok yüzeysel analizler yaptığı için cümleyi yanlış işleyebilir.
- musa ve nuh durumunda olduğu gibi imge olarak birbirine yakın olanlar (sakallı, yaşlı, erkek, peygamber) zihnimizde ayırt edilemeyebilir.
- hızlı düşünürken mantık yerine sezgiler baskın gelir ve daha önce rastladığımız bir durumu ya da bilgiyi hatırlayarak cümleyi değerlendiririz. beynimizin çoğunlukla mantık yerine sezgileri kullanmayı tercih etmesinin nedeni temelde enerji tasarrufu yapmak içindir, çünkü mantık kullanıldığında ya da yeni bir konu üzerine düşünüldüğünde eski deneyimler ışığında sezgilerle karara göre beyin daha fazla enerji harcar.
bir adam dul eşinin kardeşi ile evlenebilir mi?
bu soruya ahlaki açıdan yaklaşıp bir cevap verdiyseniz yine yanıldınız çünkü dul olan kadın. yani adam ölü olduğu için kimseyle evlenemez.