Kripto Para Türkiye'de Neden Bu Kadar Çok İlgi Görüyor?
İlk akla gelenler
türkiye'de kripto paraya olan ilginin nedeni, en büyük nedeni dünyada talep gören diğer yatırım araçlarının bu ülkede enflasyonun altında getiri vermesidir. tasarruf olarak biriktirilen para enflasyonun altında getiri kaydederse erir gider. enflasyonun düşük olduğu ülkelerde büyük sıkıntı olmasa da bizim gibi yüzde 20 enflasyon olan ülkelerde bu büyük sıkıntılar yaratır. o yüzden insanlar enflasyon üzerinde kar getiren yatırım araçlarına yönelir. en temel yatırım aracı olan mevduat hesapları son yıllarda izlenen politika nedeniyle genellikle yıllık olarak enflasyonun altında kalır. bist100 yine aynı şekilde dönemsel olarak iyi kar bıraksa da senelik olarak enflasyonun altında kalıyor. bu temel yatırım araçları her sene aynı performansı sergileyince insanlar doğal olarak parasını bunlarda tutmayıp alternatiflere yöneliyor. bitcoin yatırımlarının artması da, yıllardır artan dolarizasyon da, patlayacak denilip de patlamayan konut balonu da hep bu sebeplerle alakalı.
en düşük sermayeyle zengin olmanın en yüksek şansı kripto parada görülüyor
yatırım araçlarının hiçbiri 1 ay içinde 3 katına çıkmaz ama bir hayal kripto paralarda bu kârı elde edebilirsiniz.
finansal okuryazarlığımız düşük olduğundan, 3-5 kuruş kazanan aaaa çok kazanılıyormuş deyip neyi var neyi yok piyasaya giriyor. ülkedeki yatırım araçlarına da hukukun mutlak güvensizliği nedeniyle yan gözle bile bakılmıyorken, para coin piyasasına akıyor.
abi borsa'da ereğli diye bir firma var, temettü veriyor falan, 10 yıl sonra rahat edersin dediğin zaman sana salak gözüyle bakılıyor bu ülkede. sermayeyi 10 yıl boyunca sistemde tutacak kadar güvenemiyor insanlar. en kısa zamanda parasını 3-5-10'a katlayıp sistemden çıkarmak psikolojisiyle yatırım yapılıyor. haksız da sayılmazlar.
aylık gelirim ile ne bir hayat kurabilirim ne de ev araba sahibi olabilirim
bu yüzden elimdeki ufak miktarı kriptoya yatırma kararı aldım. tabi battı çünkü hiçbir bok bilmeden bodoslamasına girdim. sonuç; yine bu maaşla ev, araba ve bir yuva sahibi olamayacağım.
ek olarak; amacım kesinlikle kolay yoldan para kazanayım köşeyi döneyim olmadı. üniversite okumuş ve atanamamış bir birey olarak tek isteğim sıradan bir yaşam sürmek, fazlasında gözüm yok. şu anki türkiye şartlarında asgari ücretin bir tık üstünde maaş alan biri olarak bunu yapmam imkansız. yaptığım ufak birikimi de kaybederek daha da imkansız hale getirdim. iyi olmuş senin gibi enayilere diyen var. sizden vicdan ya da teselli bekleyecek değilim ama merak ettiğim bir şey var: neden bu kadar kötüsünüz?
diğer bir faktör kumarın yasak ve ağır vergilendirilmiş olması, heyecan arayanların coin al/sat yaparak eğlenmeleri
üçüncü faktör, fomo etkisi, basının ve dedikoduların sadece para kazananlara odaklanması (survivorship bias) ama yatırım nedir, portföy yönetimi nedir bilmeyen kişilerin gerçekçi olmayan beklentilerle piyasaya dalmaları.
yine bir diğer etken, özellikle kripto borsalarının yoğun reklam kampanyaları ve çok küçük miktarlarla girişe olanak sağlamaları. tv reklamları, youtube sponsorlukları ile yoğun bir kolay para mesajı...
bir de, her teknolojik yeniliğin yarattığı "büyük değişiklikler kapıda, gelecek çok farklı olacak" hikayesi. bankalar bitiyor, merkez bankaları çöküyor, coinlerle merkeziyetsiz bir ödeme ve saklama ağı olacak hikayesinin pazarlanması aslında. wall street bu oyuna yeni yeni dahil oluyor, bitcoin etf'leri, defi'ler vs. esas bombalar orada olacak. coin'leri teminat kabul edip kredi dağıtılınca canlar fena yanacak. henüz yaşananlar bir balon değil, öncü köpükler.
ekleme: borsayı da unutmayalım, 2006'dan beri euro bazında %45 düşmüştür, yani ortalama yatırımcı da euro karşısında kaybediyor. tam toparlayacak derken bir geceyarısı kararnamesi ile gitti dolar bazında %20... bu kapı da tasarruf yapmak isteyenlere kapalı.
Farklı açıdan bakan bir görüşle bitirelim
türkiye'de kripto paraya olan ilginin nedeni söz konusu olunca parasızlık ve çaresizlikten bahsedilmiş ekşi sözlük'te, kısmen haklı o yazarlar ama gönül isterdi ki onlara pek de merdiven altı olmayan, görece iyi özel üniversitelerdeki öğrenci profilini anlatayım: temel sorun parasızlık olmadığında da durum farklı değil.
marx bile sizin kadar materyalist değildi arkadaşlar, her meselenin materyal koşullarla bu kadar kolay, şıp diye açıklanabildiğini düşünmüyorum açıkçası. her yoksullaşan kolay para meselesiyle kafayı bozmadığı gibi yoksullaşma yüzünden bu vahşi materyalizmin romantize edilmesi hoşuma gitmiyor -sorunlarımızın çoğunu yaratan şey zaten hayatı bir savaş alanı olarak görüp elde edilen her kazanımı haneye artı puan olarak yazan, çöl eşkıyalarına ait kalması gereken hayat görüşü. kripto paraya olan aşırı ilgi de bu hayat görüşünün bir uzantısı gibi ve bu yüzden pek de saygı duyamıyorum açıkçası.