Lübnan'ın Başkenti Beyrut'u Yerle Bir Eden Büyük Patlamanın Sebebi Ne Olabilir?
Patlama anı şu şekilde
Patlama sonrası inanılması güç sokak görüntüleri
patlayan nedir?
patlama noktasından 10 km öteden bazı camların kırıldığı şeklinde ifadeler var. bu demek oluyor ki bu mesafede şok dalgası en az 0,7 - 1 kpa civarında basınç oluşturmuş, bu da en az 100 - 200 ton civarında tnt eşdeğerinde patlayıcı demektir. patlayıcının türüne göre bu miktar azalır ya da artabilir. ayrıca videolarda sakarya'daki patlayan fabrikadan artık aşina olduğumuz havai fişeklere benzeyen ışıldamalar görülse bile, asıl patlama sonrası görünen turuncu - kırmızı yoğun duman, patlayan kimyasalın yapısında azot oksitli bileşiklerin (nox) varlığını gösterir. böyle bir duman daha ziyade doğrudan maden vb. işletmelerde kullanılan patlayıcılara veya savaş mühimmatına işaret eder.
yani patlamanın boyutuna ve işaretlerine bakacak olursak, patlayıcı veya mühimmat deposu patlamış diyebiliriz.
patlamanın sebebi olduğu söylenen amonyum nitrat nedir?
kırmızı renkli dumandan anlaşıldığı kadarıyla amonyum nitrat -ki kendisi bildiğimiz gübre olur, aynı zamanda baruta çok yakın bir formdur- ve nitrik asit temelli patlamadır.
yine bir başka amonyum nitrat temelli patlama 2015 yılında çin'in tianjin kentinde gerçekleşmişti hatırlarsanız. patlama şiddeti tianjin'de daha fazla olmasına rağmen, limanın yerleşim yerlerine uzaklığının daha fazla olması sayesinde can kaybı muhtemelen beyrut patlamasından daha az olmuştu.
patlamanın şeklinden anlaşılıyor ki, daha ufak çapta bir yangın var ve gene söylenenler gibi oradaki amonyum nitrat deposuna ulaştı ve olan oldu.
şunu da söyleyeyim, eğer dendiği gibi 2700 ton amonyum nitrat (gübre hammaddesidir) patladıysa, beyrut diye bir şehrin hala olduğuna dua etmek gerekiyor. allahtan patlamanın yarısı denize gitti. dört tarafı çevrili olsa daha beter sonuçları olurdu.
ne olurdu diyenler için sizi basf'in oppau faciasına alalım:
amonyum nitrat kendi kendine patlamaz, daha doğrusu tek başına patlayamaz. bir hidrokarbonla karıştırılmış olması gerekir. terörist tipi patlayıcılar bu şekilde yapılır.
yani patlayan şey gübre değil mühimmattır.
örnekler:
a.n + şeker (genelde basit ev roketleri için kullanılır)
a.n + kömür +- kükürtkarabarut
a.n + fuel oilanfo (madencilikte kullanılır)
madenciyim, oradan biliyorum.
patlayan liman nasıl bir yer?
2014 raporuna göre patlayan liman, lübnan’ın deniz ticaret hacminin %90’ına yakını tek başına kaldırıyor. elleçlenen ürünlerin %26’sı mineral, %6’sı kimyasallardan oluşuyor ve ziyadesiyle dökme yük limanı olarak çalışıyor.
liman planlarına göre 5,000 metrekarelik bir tehlikeli madde deposu açılmış ve toplam 25,000 metrekarelik genel kargo sahası varmış.
dünya ticaret istatistiklerinde lübnan’ın abd ve rusya’dan yüklü miktarda gübre (amonyum nitrat) aldığını da görebilirsiniz.
buranın bir orta doğu limanı olduğunu hesaba katarsak kaza risklerinin gözardı edildiğini rahatça söyleyebiliriz. havai fişekler ve gübreler yan yana koyulduysa gayet de gerçekleşebilecek bir patlamadır.
etkileri nasıl olacak?
kökleri beyrut’ta olan biri olarak buradan dahi şiddetini hissedebildiğimiz patlamadır. şu anda beyrut’ta hasar görmeyen herhangi bir ev yok gibi. akrabalarımızın tamamı beyrut’un merkezinde ve en canlı noktalarında oturuyor. tamamının evinde hasar var fakat şükür ki en kötüsünde cam kesikleri hariç büyük bir şey yok. fakat kent resmen çöktü. zaten elektrik sorunları yaşanıyordu, zaten insanlar çok gergindi, bu patlama resmen koca bir şehiri evsiz bıraktı denebilir.
patlamanın şiddetini anlayabilmeniz için beyrut’a çok benzeyen kuzeni izmir’den örnek verebilirim. alsancak liman’da bir patlama oluyor ve alsancak yıkılıyor. karşıyaka, bayraklı tarafında hasar görmeyen camları patlamayan ev, zarar görmeyen araç kalmıyor.
bu boyutta bir hasarın altından devlet bu krizde nasıl kalkacak bilmiyorum. sigorta şirketleri için de çok zor bir durum. insanların çoğu evsiz kalmasa da evler harap halde. elektrik problem. şimdi belki su da problem olacak bilmiyorum. bildiğim bir şey var bu büyük bir felaket ve beyrut’un gerçekten desteğe ihtiyacı var. orta doğu coğrafyasında ışıldayan bir kent ama çok bahtsız. kuzenleri izmir, iskenderun, selanik ve marsilya mutlaka yardım eli uzatacaktır.
açıkçası şu anda düşünülmesi gereken başka bir şey var
patlama videolarında yanan deponun hemen yanındaki yüksek beyaz binayı gördünüz mü? o bina ne biliyor musunuz? ipucu vereyim: "ofis çiftçinin kara gün dostudur". şimdi hatırladınız mı o binanın istanbul'daki (ve izmir, ve diğer liman şehirlerindeki) eşdeğerini?
o beyaz, yüksek bina lübnan'ın en büyük tahıl deposu arkadaşlar. lübnan gıda açısından kendine yetebilen bir ülke değil. toplam ihtiyacının en fazla %10 kadarını üretebiliyor. kalanı rusya'dan alınan tahıldan sağlanıyor. ve ülkede o tahılı indirip depolayabilecek kapasiteye sahip tek tesis o yarı yıkılmış beyaz bina.
anlayacağınız "kim yaptı" "ne yaptı" sorularından daha önemli bir soru var: "bu insanlar ne yiyecek?"