NASA Yeni Gezegenleri Nasıl Keşfediyor?
nasa, bununla ilgili beş yol belirlemiş. bunlar şu şekilde
1. radial velocity - radyal hız: bu yöntemle 673 gezegen keşfedilmiş.
2. transit - geçiş yöntemi : bu yöntemle 3112 gezegen keşfedilmiş.
3. direckt imaging - doğrudan görüntüleme: bu yöntemle 47 gezegen keşfedilmiş.
4. gravitational microlensing - kütleçekimsel mikromercekleme: bu yöntemle 78 gezegen keşfedilmiş.
5. astrometry - gök ölçümü: bu yöntemle 1 gezegen keşfedilmiş.
1. radial velocity (radyal hız)
bir yıldız ve gezegen birbirinin etrafında yalpalayarak döner, aynı aşağıdaki gif'teki gibi. tabii bu biraz abartılı bir görsel ama anlamak için böyle hayal edin:
yıldızlar, yalpalama sonucu etrafına enerji yani ses, radyo dalgaları, ısı ve ışık yayarlar. işte bizde bu dalgaları doppler etkisi'yle bu olayı görüntülemiş oluruz.
bu gördüğümüz dalgalar yıldızın hareketine bağlı olarak sıklaşır veya genişler. aynı, sokaktan geçen bir ambulansın sesi gibi bize yaklaştık ses sıklaşır ve net gelir uzaklaştıkça ses genişler boğuklaşır. eğer yıldız etrafında bir gezegen varsa bu yayılan dalgalar üzerinde bir etki oluşturur oluşan bu etki gezegenin kütlesiyle doğru orantılıdır yani gezegenin kütlesi, büyüklüğü artıkça keşfedilmesi daha kolay olur.
2. transit (geçiş yöntemi)
yıldız etrafındaki gezegen yıldızın önünden geçerken bir gölge oluşturur ve bizde uzaydaki ve yerdeki gözlerimizle bunu gözlemleriz. bu yöntem diğer yöntemler içinde en fazla kullanılan yöntemdir. basit ve kullanışlı olduğundan en fazla gezegen bu yöntemle keşfedilmiştir. neden peki bu yöntem çok kullanışlıdır?
- oluşan gölge gezegenin boyutu , hızı ve yıldızına olan yakınlığı belirlenebilir.
- birden fazla gezegen varsa bunları belirlemek kolaylaşır
- gezegenlerin atmosferi hakkında bilgi verir. nasıl mı? gezegen yıldızının önünden geçerken atmosferi ışığın bir kısmını tutar, kırar ve geçer buna bağlı farklı renkler oluşur bu renkler bize atmosferi hakkında bilgi verir. (bkz: ışık spektrometresi)
3. direct imaging (doğrudan görüntüleme)
adı üstünde direkt olarak gezegeni gözetleyen, fotoğraflayan sistemlerdir. bunun için teleskoplara ışık engelleyiciler ve parlatıcı engelleyiciler kullanılır ki gezegen yıldızdan kaynaklanan olumsuzlukları önlemek için.
4. gravitational microlensing (kütleçekimsel mikromercekleme)
uzaydaki her cismin belli bir kütlesi ve bu kütleye bağlı bir çekim kuvveti bulunur. işte gezegenin bu çekim kuvveti ve kütlesi yıldızdan çıkan ışıkları kırarak geçer. biz de teleskoplarla bunu gözlemler, gezegenleri keşfederiz.
5. astrometry (gök ölçümü)
bu yöntem gezegenleri belirlemedeki en eski arama yöntemidir. bilim adamları bir yıldızın ve onun yanında bulunan yıldızların bir dizi görüntüsünü çekerler ve her bir çekimde, bu referans yıldızlar ile gezeni için denetledikleri yıldız arasındaki mesafeleri karşılaştırırlar. hedef yıldız diğer yıldızlarla ilişkili olarak hareket etmişse, gökbilimciler bu hareketi dış gezegen belirtileri için analiz edebilirler.kısacası iki fotoğraf arasındaki farklardan yararlanırlar.astrometri, son derece hassas optikler gerektirir ve atmosferimizin ışığı bozması ve bükmesi nedeniyle özellikle dünya yüzeyinden yapmak zordur.
dipnot: bir çok keşif metodu var ama ben nasa'nın sayfasındaki 5 yol üzerine bilgi verdim.