Neandertal ve Dolar Kelimeleri Arasındaki Beyin Yakan Etimolojik Bağlantı
neanderthal vadisi almanya’nın düsseldorf şehri yakınlarında bulunan küçük bir vadidir. hominilerin sapiens’ten önce tükenen türü olan homo neanderthalenis’in 1856 yılında burada bulunan ilk örneklerinden ve isimlendirmede buranın adının kullanılmasından almaktadır.
vadinin adı başlangıçta hundklipp veya hundklipp şeklinde yazılan kısaca kaya anlamında klipp de denilen bir yerdi. anlamı bilinmemekle beraber hunlar ile ilgili olduğu da öne sürülmektedir.
vadinin modern ismi burayı 1650-1680 yılları arasında yaşamış olan ve tanınmış bir yer haline getiren kalvinist papaz ve ilahi yazarı olan joachim neumann’dan almaktadır. joachim neumann, almanca yeni insan anlamına gelen soyadını, dönemin entelektüel geleneklerine uygun olarak, eski yunanca aynı anlama gelen neo- andros ‘tan ilham ile neander’e çevirdi. joachim neumann yerine joachim neander ismini kullamaya başladı.
numan ismi ile benzerlik bulacaklar için numan arapça kökenli bir sözcük olup neşeli, yumuşak, iyi yaşayan gibi anlamlara sahiptir. naim ismiyle de kökteştir. ama neander ile numan'ın etimolojik bağlantısı yoktur.
neanderthal isminde bulunan thal (1901 yılında almanya’da yapılan yazım reformunda h harfi artık kullanılmasa da bilimsel metinlerde thal olarak kullanılmaya devam etmektedir.) almanca vadi anlamına gelmektedir.
almanca vadi isimli yerleşimlerden biri olan ve bugün çek cumhuriyeti içinde yer alan jachymov şehirinin eski ismi sankt joachimsthal idi. aziz yuhanna vadisi anlamına gelen bu isim, 1518 yılında basılmaya başlayan gümüş paralara, başlangıçta joachimstaler denmeye başladı. isim zamanla kısaltılarak taler, toler, thaler, thaller formlarında da kullanılmaya başlandı. 1902 yılında ismin standart olarak taler olarak kullanılması resmi olarak kabul edildi.
büyük gümüş paranın yaygınlığı zamanla tüm avrupa ülkelerindeki bütün büyük gümüş paralara taler denmesine yol açtı. ispanya’nın sömürgeleri nedeni ile uluslararası dolaşımı artan ve ispanyanın 1497 -1868 yılları arasında kullandığı gümüş para, ispanyolların teleffuzzu ile , zamanla taller değil daller- dollar şeklinde söylenmeye başladı.
abd kurulduğunda bugünkü abd topraklarında da yaygın olarak kullanılmaktaydı. abd 1775 yılında ingiltere’ye karşı bağımsızlık savaşı başlattığında ingiltere, kolonilere gönderdiği para miktarını azalttı. bu nedenle kolonilerde ispanyol gümüşü ve parası yaygın bir ödeme aracı haline geldi. bağımsızlığın ilanından sonra 1792 yılında abd kongresi ispanyol gümüş parası baz alınarak dollar isimli abd parasının basılmasına karar verdi.
böylece almanca vadi anlamına gelen kelime homo neanderthalensis’in ismi ve abd dahil 30 kadar ülkenin ve 25 kadar farklı para biriminin ortak ismi olarak evrilerek günümüze ulaştı...