Netflix Yapımlarının Prosedürlerini Kafanızda Bir Yere Oturtmanızı Sağlayacak Bilgiler
netflix'le ilgili en büyük yanılgılardan biri netflix'in dizi yapımcılarına zorla "gayli zencili" dizi çektirdiği iddiası
netflix'in kesinlikle böyle bir politikası yok. zaten bir yapımcının gözünden bakınca netflix'in en önemli özelliği yapımlara karışmaması. netflix bir yapımcı olarak size güveniyorsa sizinle kontrat imzaladıktan sonra size belli bir bütçe verip kenara çekiliyor ve istediğiniz yapımı istediğiniz gibi çekmenizi sağlıyor. bu konuda netflix'ten sonra en gevşek kurallara sahip olan bir başka şirket de hbo. netflix ve hbo yapımlardaki detayları neredeyse tamamen yapımcılara bırakmalarıyla biliniyor.
diğer yapımcı şirketler böyle değil. mesela fox için bir dizi çekiyorsanız fox dizideki her şeye ama her şeye en ufak bir ayrıntısına kadar karışıyor. hangi rolde kimi oynatıyorsunuz, oynattığınız karakterler hangi bölümde hangi kıyafeti giyiyor, mutfakta geçen sahnede arka planda gözüken yiyeceklere kadar her türlü ayrıntıya karışmakla kalmıyorlar diyalogları da delik deşik ediyorlar. fox ile çalışan yapımcılara sorun, "benim yazdığım şeyle tv'de gördüğüm son ürün arasında en ufak bir benzerlik yok" diyeceklerdir. bunun tek istisnası da aldığı özel izin sayesinde yapımlarına hiçbir şekilde karışılmayan simpsons dizisi.
atıyorum ortalama bir amerikan tv kanalına dizi çekiyorsanız her hafta prodüksiyon toplantılarında o kanalın en az 5-6 üyesini ve bir o kadar da avukat ve temsilcisini göreceksiniz ve o üyelerin sözünden çıkamayacaksınız demektir. kanalı bıraktım, dizi sırasında oynayacak olan reklamları veren şirketler bile söz sahibi olmak isteyecektir ve temsilci yollayacaktır. netflix prodüksiyon toplantılarına bir temsilci bile göndermiyor. her şeyi yapımcıya bırakıyor ve sonunda en son ürüne bakıp "evet" veya "hayır" kararı veriyor. zaten şirket genelde güvendiği ve fikir birliği içinde olduğu kişilerle çalıştığı için "hayır" cevabı çok nadir çıkıyor.
peki netflix'te neden bolca zenci ve gay görüyoruz? çünkü yapımcılar öyle istiyor. hollywood'daki yapımcıların büyük çoğunluğu liberal dünya görüşüne sahip kişiler ve içlerinde gay olanların sayısı da hiç az değil. bu da ortaya çıkan eserlere bir şekilde yansıyor. bir sanatçıya sanatını neden belli bir şekilde yaptığını sormak saçmadır. mesela leonardo da vinci'ye "neden mona lisa daha fazla sırıtmıyor?" veya "neden mona lisa sarışın mavi gözlü değil" demeye benziyor. sanat eseri sanatçının yorumudur ve sanatçı bir şeyi nasıl yorumlamak istiyorsa öyle yorumlar. sanatın olayı budur. netflix de sanatçılara bütçe ve ortam hazırlayarak kendilerini istedikleri gibi ifade etmelerini sağlıyor.
netflix bağımsız sanatçılara kendilerini ifade edebilecekleri bir ortam ve bütçe verdiği için şanslı sayılırız. eskiden film dünyası 4-5 kişinin kontrolü altındaydı ve o kişilerle iyi geçinemeyen kimse yaptığı işi yayınlayamıyordu. zaten sonradan ortaya çıkan taciz ve seks skandalları da malumunuz. sırf buna çomak soktuğu için bile netflix'e ne kadar teşekkür etsem az.
yani olay netflix'in yapımcılara "ille gayli zencili dizi çekin" demesi değil, diğer şirketler her şeye karışırken netflix'in yapımcıları serbest bırakması ve yapımcıların böyle tercih etmesi.
algoritma meselesi
netflix'in algoritma bazlı bir şirket olduğunu ben de biliyorum, hatta bizzat netflix'te çalışan ve bu algoritmaları dizayn eden tanıdıklarım ve eski iş arkadaşlarım var. aynı endüstriden olmasam da çok yakın bir sektörde çalışıyorum ve burada netflix'in algoritmasında kullanılan verileri ve nasıl işlendiğini tek tek saysam insanlar okuduklarına inanamazlar. siz netflix'te bir dizi izlerken hangi diziye tıkladınız, hangi saatte izlemeye başladınız, hangi sahneleri geri aldınız, hangi sahneleri ileri sardınız, hangi sahneden sonra diziyi kapattınız, hangi sahnede sesi açıp hangi sahnede sesi kıstınız, hangi sahnede diziyi "pause" ettiniz ve bunun gibi yüzlerce veriyi tutuyorlar ve algoritmada kullanılıyor.
bu algoritmalar sayesinde birkaç şeye karar veriliyor. ilk olarak hangi diziye ne kadar bütçe ayrılacak. ikinci olarak hangi diziler devam edecek, hangileri iptal edilecek. üçüncü olarak izleyenlere kişisel bir deneyim yaratmak için kime hangi film ve diziler önerilecek. bunların hepsini sektörün içinde olanlar veya yanından kenarından kıyısından geçmiş olanlar zaten biliyor.
netflix bu algoritmalardan ortaya çıkan verileri yapımcılarla paylaşıyor ve onlara seyircilerin neden hoşlandığını fikir vermesi açısından haber veriyor ama yapımcıları karar verme konusunda serbest bırakıyorlar. sonuçta program, dizi veya film tutarsa devamını çekerler, tutmazsa iptal ederler, bu kadar basit. birkaç senedir netflix'le beraber çalışan ricky gervais'in deyimiyle: "netflix basically says not only do we get more viewers, but we’ve got deeper pockets and we don’t interfere at all. so it’s a win-win at that point. it’s like a fucking dream."
bu konuda bizzat fox'la, netflix'le, disney'le ve diğer şirketler çalışmış olan yapımcılarla birebir konuştuğum da oldu, verdikleri konferans konuşmalarına katılmışlığım da oldu, sektörün içinde bizzat california'da netflix'le birebir çalışan arkadaşlarım da oldu. kiminle konuşursam konuşayım her zaman "netflix yapımcılara kimsenin vermediği kadar özgürlük veriyor" diyorlar. bunu söyleyenler bizzat netflix'le çalışan ve geçmişte de fox gibi şirketlerle çalışmış olan yapımcılar ve onların yanında çalışanlar. bu spekülasyon veya fikrim değil direkt sektör içinden aldığım net bir bilgi.
mesela kablolu tv için program veya dizi yapıyorsanız memnun etmeniz gereken o kadar çok kişi var ki. tv kanalının yönetimini bıraktım kanala reklam veren şirketleri bile memnun etmeniz gerekiyor. kanala reklam veren şirketlerden biri dizideki sahnelerden birinden memnun kalmadıysa kanal o sahneyi diziden çıkarttırabiliyor. netflix'te böyle bir şey yok. bugüne kadar netflix'in baskı yaparak sildirttiği bilinen bir sahne bile yok.
mesela hulu'nun reklamlı versiyonu varken netflix'te neden reklam yok?
adamlar %50 indirimli reklamlı hesap satsalar çoğu kişi üye olur ama netflix bunu istemiyor çünkü reklam veren şirketlerin yapımlara karıştığı tv endüstrisinde yıllardır bilinen bir gerçek ve netflix yapımcıların işine kimsenin karışmasını istemiyor.
netflix de yukarıda söylediğim gibi yapımcılara hiçbir zaman "şu diziye bir gay karakter ekleyin", "şu dizideki süper kahraman zenci olsun" diye telkinlerde bulunmaz. bunlar tamamen yapımcının insiyatifindedir. inanmayan netflix'le çalışmış herhangi bir yapımcıya sorabilir. bizzat sordum oradan biliyorum. ha ellerinde "dizide gay karakter olunca daha çok izleniyor ve daha çok ilgi çekiyor" gibi bir istatistik varsa yapımcıyla bunu paylaşırlar ama diziye gay koyup koymamak yapımcıya kalmıştır. zaten hollywood'daki yapımcıların ciddi bir kısmı gay veya biseksüel çevreye yakın olduğu için onlar dünden razı.
netflix'in ürettiği hemen hemen tüm içeriklere son onayı veren ve yakın zamanda şirketin içerik yöneticiliğinden (chief content officer) ceo'luğuna (şirkette çift ceo var) yükselen ted sarandos'un bu konudaki felsefesini az çok bilenler zaten ne dediğimi anlamıştır.