Norveç'te Evler Nasıl Isıtılıyor?
norveç'te evler genellikle elektrikle ısıtılır. çoğu evde baca ve küçük, 40 cm boyunda kesilmiş odunları yakmak için döküm soba da bulunur. bunların yeni modelleri daha bir camlı sentetik izolasyonlu, eskiceleri dumanını ve isini de yakmak için düzenekli, bazı eski zengin evlerinde kocaman dışı porselen kaplı hafif hafif yanıp alevi görünmeyen ama sıcağı uzun süren türü, en eski ve geleneksel olanı ise dökme demiri kabartmalarla süslü tipten olur. sac soba, gaz yakan soba, mutfak kuzinesi hiç görmedim.
benim evdeki 40-50 senelik, yalın görünümlü ama içinde odunun dumanı ve isini de yakacak düzeni olan türden, iç yüzeyi taş kaplı, külü için altta çekmecesi olan tipten.
her kış bir miktar odun alır arada bir yakıp evi iyice ısıtırız. elektrikli ısıtmamız termostatlı olduğu için sanırım ev ısınınca elektrikle ısınma kendiliğinden kapanır. ne yazık ki alevleri seyretmek, şömine tarzı keyif yapmak, ya da kıpkırmızı olan sac soba karşısında zıbarmak, üstünde şu ya da bu pişirmek gibi zevkler için uygun değil. ev güzel ve uzun süre ısınıyor, odunun elektrikten daha ucuz olduğu dönemlerde daha ekonomik, mobilya olarak da uyumlu, o kadar.
Peki ya Norveç'teki elektrik fiyatları?
norveç'te son aylarda acayip yükselen elektrik fiyatları enteresan tartışmalara yol açtı. bu fiyat artışları türkiye'dekilerle karşılaştırılamaz seviyede olsa bile çok ucuz elektriğe alışmış norveçliler için benzer bir tepki söz konusu.
norveç, su enerjisinin bol olduğu bir ülke. fiyortların dik yamaçlarından zülüf gibi sarkan şelale fotoğraflarını görmüşsünüzdür. norveç'te şelale bol bulunan bir şey. bir tanesini boruya koyup bin metre aşağıda fiyort kıyısında bir türbin çevirttirseniz tonla elektriğiniz olur. barajlar ise gırla ve doluluk oranları elektrik fiyat ufkunu belirliyor. ucuzluk bu yüzden idi.
norveç'in bir elektrik borsası var, satıcı firmalar üretici firmalardan bu borsada elektriği toptan alıyorlar, dağıtıcı firmalardan kablo ve ölçme cihazı kiralayıp müşteriye ulaştırıyorlar.
bu tabloyu son zamanlarda karmaşıklaştıran bazı faktörler gördük:
1. su gücüne ek olarak sürekliliği garantisiz rüzgar gücünden üretilen elektrik de kullanılır oldu.
2. kuzey orta ve güney norveç elektrik şebekeleri birbirine o kadar bağlanamadı. ne de olsa arada fiyortlar var, buzullu dağlar var, çok uzun mesafeler var (norveç'i haritada oslo etrafında çevirirseniz kutba en yakı en tepe noktası akdenize ulaşabilir, o kadar uzun)
3. norveç yüksek kapasiteli deniz kablolarıyla ingiltere'ye ve almanya'ya bağlandı. fikir elektrik konusunda riskleri ve kaynakları paylaşmak, daha güvenli bir elektrik sunum durumu oluşturmaktı. planlarda olmayan bir şekilde almanya nükleer reaktörlerini kapatmaya başladı, ingiltere de kömürden elektrik üretme işinden vazgeçti.
4. bu yaz barajların doluluk seviyeleri bayağı düşüktü.
5. son olarak da ukrayna savaşı yüzünden almanya'nın enerji ihtiyacı artınca orada oluşan yüksek fiyatlar, deniz kabloları yüzünden güney norveç'e de bulaştı.
6. güneş enerjisini evinde, işinde kuran kurana. (haber: güneş sudan daha önemli bir elektrik kaynağı olabilir.) dışarıdaki havadan, yakındaki deniz, göl veya yerin 100-200 metre derinliğine gönderilip, orada biraz ısınıp geri getirilen sudan, az elektrik yakan ısı pompası marifetiyle ev ısıtmak da popüler. bunu yüksek miktarda suyu bin metre derinliğe gönderip kaynar geri getirerek yapan elektrik üretme denemeleri de var.
şu an kuzey norveç ile güney norveç arasındaki acayip yüksek elektrik birim fiyat farkı hükümetin en büyük baş ağrısı; güney kuzeyin 400 misli kilowatsaat fiyatı ödeyebiliyor. sırf bu yüzden meclis erken toplanıyor ve önerilen çareler türlü türlü. kimisi norveçin avrupaya hep destek olmak durumunda kalacağı yani ülke kaynaklarının üretici firmaları zengin etmeye gideceğine, hiç norveç'in dışardan içeri elektrik getirme ihtiyacı olmayacağına inanıyor, kabloları saçma buluyor. kimi kabloların anlaşmalarının elektrik konusunda politik karar gücünü bir avrupa kurumuna vermesine karşı. son bir haber nazilerin de bu günkü duruma benzer planlarının olduğunun fark edilmesi. kimisi kuzey-güney fiyat farkının politik kararla eşitlenmesi, kimisi güneydekilere maddi yardım verilmesi taraftarı..