partnerlerimizi ziyaret etmek amacıyla 3 gün kalma fırsatı bulduğum bangladeş, resmi olarak bangladeş halk cumhuriyeti, güney asya'da yer alan bir ülke. myanmar ile hindistan sınır komşusu olan bangladeş'in anlamı "bengal'in ülkesi" olup resmi dili bengalidir. nüfusun %89'u müslüman, resmi dini islam'dır. nüfusun geri kalan kısmı ise hindu ve budisttir.

bangladeş 1757 yılına kadar müslümanların idaresinde, 1757'den 1905 yılına kadar ingilizlerin egemenliğinde kalmış bir ülke. 1947 yılında da müslüman kesimi "doğu pakistan" adıyla pakistan'ın bir eyaleti haline gelmiş ve 1969 yılına kadar pakistan'ın eyaleti olarak kalmış. hindistan-pakistan savaşı sona erdikten sonra , hindistan bu bölgeyi ancak 2 hafta kadar elinde tutabilmiş ve 1971 yılında bangladeş ülkesi kurulmuş.

thy’nin istanbul’dan direk uçuşu olan başkent dakka’ya yaklaşık 8,5 saatlik bir uçuştan sonra akşam saatlerinde varış yaptım, otelimin havalimanına çok yakın olmasına rağmen yoğun trafikten dolayı 45 dakikalık bir taksi yolculuğundan sonra check-in işlemlerimi tamamladım. tam valizlerimi yerleştirip dinlenmek için uzandığımda avizelerin sağa sola hareket ettiğini fark ettim. aradan 5-10 saniye geçtikten sonra odadaki her şey sallanmaya başladı, o yorgunlukla ve şaşkınlıkla neler olduğunu tam kestiremeden ortalık sakinleşti. resepsiyonu aradığımda herhangi bir şey hissetmediklerini söylediler ancak internetten kontrol ettiğimde dakka beni 5,7 şiddetinde bir depremle karşılamış.

yüzölçümü çok küçük olmasına rağmen 160 milyon nüfuslu bangladeş iki nehrin deltasında kurulu, inanılmaz kalabalık bir ülke, kilometrekareye türkiye'nin yaklaşık 10 katında fazla insan düşüyor. bu kalabalığın üzerine bir de başkent dakka'nın ülkenin en kalabalık yerlerinden biri olması özelliğini de eklersek gördüğünüz kalabalığa inanamayacaksınız. 10 kilometrelik bir mesafeyi parti mitinglerinden dolayı 5 saatte gidebildik ve dhaka’da hemen her hafta farklı partilerin mitinglerinin olduğunu düşünürsek bu durum şehri yaşanılmaz kılıyor. toplu taşıma için kullanılan otobüsler ve trenler çok çok eski ve ucuz olduğundan dolayı ağzına kadar dolu gidiyor, bu hizmete hiç ücret ödemek istemeyen vatandaşlar ise bu taşıtların üzerlerinde seyehat ediyorlar. bangladeş’in başkenti dakka ; trafikte üzerinde insanlar dolu otobüsleri trenleri, bununla birlikte fil süren insanları bir arada görebileceğiniz nadir şehirlerden.

bangladeş’li partnerlerimizden öğrendiğime göre mustafa kemal atatürk'ü okulda ders olarak görmüşler ve zamanında ülkede birçok kimseye kemal adı sırf bu yüzden verilmiş. bangladeş’e “kemal’i tanıtan ve sevdiren ise büyük halk ozanı nazrul islam olmuş. türkiye’yi ve türkleri hiç görmemiş nazrul islam, henüz 22 yaşında iken, sakarya savaşı haberlerinin bengal’e ulaşmasını takiben 1921 ekim’de “kemal paşa” şiirini yazmış ve kalküta’da yayınlatmış. kemal paşa” kısa sürede halk arasında benimsenmiş ve destanlaşmış. bir ezilen ulusun sömürgeci güçlere karşı bir top-yekün mücadele çağrısı, bir başkaldırı ve kahramanlık destanı olan “kemal paşa”, bengal edebiyatında çığır açan bir eser olarak nitelendirilirmiş. buna ek olarak dhaka’da yine “mustafa kemal atatük” adında bir cadde bulunuyor.

para birimi “taka” olan bangladeş’in en büyük geçim kaynağı tekstil sektörü ve çin’den sonra dünyanın ikinci büyük tekstil ihracatçısı. ülkede 3 buçuk milyon tekstil işçisi var ve bu kişiler dünyadaki en düşük ücrete çalışıyor. sosyo-ekonomik açıdan mağdur oldukları için, dünyanın hiçbir yerinde kabul görmeyecek kadar düşük bir ücret verdiğiniz zaman sizinle tartışmaya girmeyi göze alamıyorlar. tekstil firmaları, düşük maliyetle yüksek kalite ürün alma arasındaki kar marjını yüksek tutabilmek için bir ülkeden diğerine atlıyor. 5-10 yıl önce çin bu sektörde başı çekiyordu ama işçi ücretleri üçe katlanınca üretim firmalara pahalıya mal olmaya başlamış ve sonrasında vietnam ve bangladeş’e ağırlık verilmiş. dünyaca ünlü tüm markaların üretimi burada yapılıyor, örneğin türkiye’de 200 liraya satılan bir gömleğin fiyatı burada yalnızca 3 dolara satılıyor ve ürün tamamen orijinal. bu durumdan yararlanmak isteyen işçiler, fabrika çıkışı orijinal ürünleri turistlere ve dış piyasaya sürüyor. tekstilin yanı sıra tarım da ülkenin önemli geçim kaynaklarından. başlıca ürünleri, pirinç, önemli dayanıklı gıda maddeleri, hint keneviri ve çaydır. bu alanda çin halk cumhuriyeti ve hindistan'dan sonra dünya üçüncüsüdür ve toplam ekim alanlarının %80’inde pirinç yetiştirilmektedir.

biraz bangladeşlilerden ve kültürlerinden bahsedersek; hepsinin çok mütevazı ve misafirperver olduklarını söyleyebilirim. bu ülkede tanıştığım herkes çok güler yüzlü ve yardımsever insanlar ancak ülke çok kalabalık ve yaşam standartları düşük olduğundan dolayı dakka’da sokaklarda vakit geçirmek isteyenler temkinli olmalılar. yemek konusuna değindiğimiz de ise çok ilginç mutfakları olduğunu itiraf edeceğim. uzun süre ingiliz sömürgesi olduğundan dolayı ingiliz mutfağından etkilenmişler ancak yanı sıra baharatlı beyaz ve kırmızı etli kebap çeşitleri, biryani, köri soslu pilav ve deniz ürünlerini çok fazla tüketiyorlar. hatta açık büfe kahvaltılarında sushi gördüğümü bile hatırlıyorum, sanırım her damağa hitap eden bir tarzları var.

buraya gittiğinizde çok iyi insanlarla tanışacağınız konusunda garanti verebilirim ancak sosyal yaşam ve ulaşım konusunda problemler yaşayacağınız kesin. gidecek olan okurlarımıza şimdiden iyi yolculuklar diliyorum.

10 Gününü Orada Geçiren Bir Sözlük Yazarından: Dünyanın En Fakir 7. Ülkesi Mozambik