yaşam fikrinin insanları çıldırtmıyor oluşundan daha ilginç değildir. her an ölüme daha da yaklaşıldığı için her gün dünden daha iyi, yarından daha kötüdür. insanı rahatsız edecek olan şey, insana sıkıntı veren şey ölüm olmamalıdır. yaşıyor olmak, tüm sıkıntıların kaynağıdır.

heinrich heine der ki;

"uyku iyidir. ölüm daha iyi. ama en iyi şey aslında hiç doğmamış olmaktır."

elle gelen düğün bayram demiş atalarımız.

herkes ölümsüz olsa da sen 90 yıl yaşayıp ölecek olsan asıl görürdük kim çıldırmıyor.

dur daha net yazayım, senin ölümünü kabul edilebilir kılan, diğer herkesin de ölüyor olması.

çıldıran vardır da çoğunluk sakin görünüyor. kendilerine türlü türlü uğraşlar buluyor insanlar. insanlar ölümsüzlüğü bulamamışlar ama, ölümden sonra yaşamı icat etmişler. ölüyorsun da geri geliyorsun.

aslında anlamıyor oluşumuza bağlıyorum bunu. sonsuzluğu almıyor benim zihnim söz gelimi. ölmeyi de anlamlandıramıyorum. ayrılık yaşayana kadar ayrılığın bile nasıl hissettireceğini kestiremezken ölümü nasıl alsın şu zavallı insan aklım zaten. işte bu yüzden çıldırmıyor olduğumuzu düşünüyorum.

bir de anlamlar buluyoruz yaşama. kendi minicik varlığımızı değerli hale getiriyoruz. insan ölümlü olduğunun bilincinde olan tek canlı. ölüm bizde bir dehşete yol açıyor. inanılmaz bir anksiyete hissediyoruz. ölüm anksiyetesiyle başa çıkmak için de yollar buluyoruz. boşa geçirmemeye çalışıyoruz ömrümüzü. tüm yaşamımızı bir arayışta geçiriyor, yaşamımızı anlam katmaya uğraşıyor, bunu da bizden daha büyük ve daha değerli bir şeyin parçası olarak yapmaya çalışıyoruz. dinler neden var sanıyorsunuz? insanlar tanrı'ya neden inanıyorlar sizce? boşa yaşamamak için. yaşamlarını kendilerinden daha büyük bir şeye adadıklarında yaşamları da bir anlam kazanıyor. yaşamına anlam bulan insanlar "yaşadım" diyor. "sahip olduğum, ait olduğum değerler doğru" diyor. bazen de milliyetine sarılıyor. türk olmak çok önemli hale geliyor. kendilerini diğer gruplardan daha üstün görmeye başlıyorlar. türk olarak doğmuş olmaktan gurur duyuyorlar. bazen de erkek olmak bu işe yarıyor. ne de olsa erkekler daha üst bir konumda şu dünyada. 

bazı insanlar ait oldukları değerlerle fazlasıyla özdeşleşip farklı değerlere karşı saldırganlaşarak onları yok etmeye de çalışıyorlar; çünkü kendilerinden farklı birilerinin varlığı onları yanlışlanabilir kılıyor onların gözünde. söz gelimi, tanrı'ya inanmayan biriyle karşılan inançlı biri için bu deneyim dehşet verici oluyor; çünkü kişinin kendisini adadığı değer hiçe sayılmış oluyor. bu nedenle de karşıdakine şiddet gösterebiliyor. böylesi tutum sergileyen insanlar genelde sağ görüşlü insanların arasından çıkıyorlar. daha tutucu ve farklılıklara kapalı oluyorlar. böyle insanları ölüm fikri değil belki ama, boşa yaşamış olma fikri çıldırtıyor. sonrası mı? türkiye'ye bakarsanız anlayacaksınız rahatlıkla.

dediğim gibi, benim kafam basmıyor ölüme. ölüm düşüncesi bende eskiden büyük bir korkuya yol açardı. artık pek bir etkisi yok. ölmek; doğmak ve yaşamak kadar doğal geliyor. yaşamın anlamını bulamadım. olmayan şeyi nasıl bulayım ki zaten; ama kendi yaşamıma kendi anlamlarımı kattım ve yalnızca kendim olarak da bir değere erişebileceğimi gördüm. rastlantısal olarak türkiye'de bir kadın olarak doğdum. japonya'da bir erkek olarak da doğabilirdim. suudi arabistan'da aşırı dinci bir ailenin beşinci çocuğu olarak da doğabilirdim, isveç'te ateist bir anne babanın tek çocuğu olarak da. yani demek istediğim, bunlara neden büyük anlamlar yükleyeyim ki? neden kendimi dine ya da milliyete adayayım ki? buradan kimliklerimi sevmediğim anlamı çıkmasın; ama sahip olduğumuz şeyleri gurur verici unsurlar olarak görmekten ziyade sıradan özellikler olarak görmemiz ve başkalarının farklılıklarını da kendimizi kabullendiğimiz gibi kabullenip saygı göstererek yaşamaya devam etmemiz gerektiğini söylemek istiyorum aslında.

konuyu fazlasıyla dağıttım. söylemek istediğim tek şey, yalnızca kendi olarak anlamlı hisseden biri için ölümün pek de korkutucu olmadığıydı.

e çıldırtmış ya işte, başa çıkabilmek için de ölümden sonra yaşam diye bir şey icat edilmiş. en ilkelinden en organize olanına bütün dinler bu fikre yapılan eklemelerle gelişmiş, stonehenge döneminden güncel dinlere kadar adım adım takip etmek mümkün bu dallanıp budaklanmayı.

öleceğim diye çıldırmanın bir anlamı yok. ama bir yakınınızı kaybedince hayata bir başka bakıyorsunuz.

bir abimizi kaybettik. iyi adamdı. ama bence hayatını ziyan etti. hayatını bir ev almak için çabalayarak yaşadı ve bitirdi. bir kez dışarıda yemek yedik otuz lira hesap ödedim. adamın canı yandı ya. bir saat otuz liralık malzeme alsa kaç öğün yemek pişerebileceğini hesapladı.

fanatik eskişehirsporluydu abimiz. bir maç öncesi aradım maça gidelim mi diye yok şimdi o kadar para vermeyelim gel bizim evde takip ederiz dedi. hem bira da aldım diye ekledi. tamam dedim gittim birer tane bira almış radyodan maçı dinledik. radyodan maç takip etmek mi kaldı bu devirde.

sevdiği insanlarla yeterince zaman geçiremedi. sevdiği şeyleri yapamadı ya da yapmadı. bir ev aldı. demirden çimentodan bir kutu satın aldı. sonra öldü. bir çukura gömdüler.

hayat çok kısa. sevdiklerinize sımsıkı sarılın ve bırakmayın onları. hırsmış paraymış boş şeyler. güzel insanlarla güzel şeyler yaşayın. çıldıracak bir durum yok bence.

kuyruksuz maymunlar ailesine ait bir grup canlının kendi varlıklarını aşırı önemseyip azot döngüsüne karışmalarını abarttıkça abartmaları, sanırım insan türünün evrimsel süreçte en fazla geliştirdiği duygusunun "kibir" olduğuna işaret ediyor. ölümü abartmanın alemi ne onu anlamıyorum. mezarlıklara her gün binler, yüz binler, milyonlar gömülüyor. doğanın bir parçası olacak kadar alçakgönüllülük bu kadar mı zor?

sosyal psikolojide bu terror management theory ile açıklanabilir. kısaca, çıldırmamak için daha büyük ve yok olmayacak, bizden daha uzun süre var olacak bir şeyle  kendimizi özdeşleştiririz (örn. müslümanlık, türklük, galatasaraylılık). biz ölsek bile onlar varlıklarını sürdürürler. böylece çıldırmayız, hayatımız anlam kazanır diyor.

çünkü ölüm kurtuluştur. asıl şaşırtıcı olan yaşarken başına gelenlerin insanları çıldırtmamasıdır.