osmanlı imparatorluğu'nda "lotarya" adı verilen şans oyunları hakkında

piyango ilk olarak 16. yüzyıl'da ingiltere'de oynanmaya başlanmıştır. bu tarihten sonra insanlar bu şans oyunlarının bağımlısı olacaklardır. oyun gayet basittir ve sistem, günümüzdeki ile hemen hemen aynıdır. piyango çekilişine katılmak isteyen insanlar bir miktar para karşılığı üzerinde numaralar yazan kuponları alırlar ve çekiliş sonucunda çıkan numaralar ile kuponundaki numaralar eşleşen kişi büyük ikramiyeyi kazanırdı.

piyangonun istanbul'a gelişi ise 19. yüzyıl'ın ortalarını bulmaktadır.

1800'lü yılların başında ise gayr-i müslim bazı tüccarların bu oyunu osmanlı topraklarında başlatmak istemesinin ulemâ tarafından engellediğini görmekteyiz. süleymaniye kütüphanesi'nde bulunan ve ratip efendi'ye ait nemçe seyahatnâmesi'nde, avusturyalılar arasında büyük rağbet gören şans oyunlarının istanbul'da da gayr-i müslim çevrelerce dillendirildiği ve padişahtan izin alınmaya çalışıldığı belirtilir.

1855 senesinde ise ermeni katolik kilisesi, ceride-i havadis'te şöyle bir gazete ilanı yayımlatır

"bundan evvel cerideye derc ile beyan olduğundan herkesin malumu olduğu üzere ayastefanoz'daki evler ve arsalar ve verilecek akçelerin piyangosu 273 senesi cemaziyülevvelinin birinci günü beyoğlu'nda tiyatroda çekilecektir. işbu piyango on hisseye taksim olunup on numara kazanacaktır. kazanılacak şeyin bahası dört yüz yetmiş bir bin kuruşa baliğdir. ermeni katolik milleti batrikhanesi kefaleti ile müstakilen yevm-i mezkurda çekileceğinden kazanan numaraların sahipleri bilyetolarını batrikhaneye götürdüğü gibi bedeli kendisine teslim olunacaktır. bu piyango bilyetolarının satılan başlı merkezi beyoğlu'na doğru galata mevlevihanesi 'nin üst tarafı ve her bilyetosu beş kuruşa olarak on bilyeto birlikte alanlara bir bilyeto ziyade bila semen ita kılınacaktır ve kazanan numaralar cümle gazetelerde zikr ve beyan ile ilan ettirilecektir."

evet, kazanan kişilere yeşilköy'de bir ev ve bir arsanın da verileceğinin söylendiği bu piyango ilanı tarihimizdeki kaydına ulaştığımız ilk şans oyunu çekilişine aittir.

lâkin istanbul ahâlîsi ve özellikle müslümanlar lotaryanın müptelası olunca 2 yıl sonra yani 1857'de yabancıların osmanlı topraklarında piyango oynatmaları yasaklanır. sultan abdülmecid'in getirdiği bu yasağa rağmen dönemin zaptiye kayıtlarından da görüleceği üzere birçok kişi kaçak şekilde lotarya oynattığı için gözaltına alınır. lâkin bir de bu işi resmî şekilde yapan ve bulundukları muhitlerde lotarya oynatabilmek için bir senelik parasını peşin veren yüzlerce kişi vardır. işte bu kimselerin mağduriyetinin de giderilmesi ve kaçak lotarya oynatıcılarına bir türlü engel olunamaması üzerine yeni padişah sultan abdülaziz tarafından piyango oynatmak izne tabii olarak tekrar serbest bırakılır. bu tarihten sonra 15 günde bir piyango çekilişi düzenlenmeye başlanır.

artık nakit paraya ihtiyacı olan her vakıf lotarya çekilişi düzenlemeye başlar

bu şekilde bir verip bin almaktadırlar. gazetelerde sürekli olarak kurumların düzenledikleri piyango çekilişlerinin ilanlarını görmek mümkündür. özellikle gayr-i müslim bankerler bu işi vakıflara geliri gibi göstererek kişisel çıkarlar sağlamaya başlayınca 1865'te istanbul'daki kolera salgını bahane gösterilerek çekilişler bir süre yasaklanır.

lâkin devlet de bu işin gelirinin farkına varır ve ikinci abdülhamit döneminde lotarya nizâmnâmesi hazırlanarak çekilişler bizzat devletin kurumları tarafından gerçekleştirilmeye başlanır.

ittihat ve terakki döneminde de ordu ve donanmaya piyango çekilişi yapma hakkı verilir. böylece çekilişe katılanlardan kazanılacak parayla buralardaki eksikliklerin giderilmesi amaçlanmıştır.

1926'dan 1939'a kadar ise türk tayyare cemiyeti'nin tekeline verilen piyango çekilişleri, 5 temmuz 1939'da milli piyango idaresi'ne devredilir.

Osmanlı Döneminde Faiz Var mıydı?